ဆင္ေျခအယိုင္မ်ား

၁ ) ဆန္ကာစစ္ျခင္း

အေျခအေနတစ္ရပ္၏ အျပဳသေဘာမ်က္ႏွာစာမ်ား အားလံုးကို စစ္ထုတ္ခ်န္လွပ္ၿပီး အပ်က္ဘက္အား အေသးစိတ္ၾကည့္ကာ ပံုႀကီးခ်ဲ႕သည္။ အေသးစိတ္ အခ်က္တစ္ရပ္အား ေကာက္ယူကာ ထိုတစ္ခုတည္းေသာအခ်က္က ျဖစ္ရပ္ႀကီးတစ္ခုလံုးအား အေရာင္ဆိုးလုိက္ေစသည္။ ပင္မအေၾကာင္းအရာမွ အပ်က္သေဘာအခ်က္မ်ားခ်ည္း သီးသန္႔ ဆြဲထုတ္လိုက္ေသာအခါ ရွိေနသည့္ အေကာင္းမ်ားကို ပစ္ပယ္ထားမိၿပီး တကယ္တမ္းရွိသည္ထက္ မ်ားစြာ ပိုဆိုးေအာင္ လုပ္မိတတ္သည္။ ဥပမာ - သတ္ပံုေတာင္ မွန္ေအာင္ မေပါင္းထားတဲ့စာက ဘာမ်ားအထင္ႀကီးစရာ ရွိေတာ့လို႔လဲ။

၂ ) အျဖဴအမဲ

ဤအယိုင္ဆင္ျခင္မႈ၏ အမွတ္တံဆိပ္မွာ ေရြးခ်ယ္စရာ နည္းလမ္းႏွစ္ရပ္အေပၚတြင္သာ အထိုင္က်ေနျခင္းျဖစ္သည္။ အေကာင္းႏွင့္ အဆိုး၊ အျဖဴႏွင့္ အမဲဟူ၍ အရာရာတိုင္းအား အစြန္းေရာက္ေအာင္ ယူမွတ္ေလ့ရွိေသာအခါ အလယ္အလတ္တန္းစား သေဘာထား(မ်ား)အတြက္ ေနရာမရွိေတာ့ပါ။ ဤေတြးေခၚပံုေၾကာင့္ျဖစ္ရသည့္ အႀကီးဆံုးအႏၱရာယ္မွာ ၎နည္းျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ျပန္လည္ဆံုးျဖတ္မိျခင္း ျဖစ္သည္။ အေကာင္းဆံုးမျဖစ္လွ်င္ပင္ အ႐ႈံးသမားဟု မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္မွတ္မိတတ္သည္။ ထို႔အတူ အျခားသူတစ္ဦး၊ သို႔မဟုတ္ အေျခအေနတစ္ရပ္အေပၚ ဆံုးျဖတ္ရာတြင္လည္း အလားတူပင္ ျဖစ္သည္။ လူေကာင္းႏွင့္လူဆိုး ႏွစ္မ်ဳိးတည္းသာ ရွိသလို သေဘာထားျခင္းႏွင့္ `ရရင္ရ၊ မရရင္ခ်´ ဟူေသာ ေၾကြးေက်ာ္သံတို႔တြင္ အဆိုပါသေဘာထားကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။

၃ ) ေယဘုယ်လြန္ျခင္း

တိုက္ဆိုင္မႈတစ္ခု သို႔မဟုတ္ အေထာက္အထားတစ္စတြင္ အေျခခံ၍ ေယဘုယ်ေကာက္ခ်က္တစ္ရပ္ ခ်ျခင္းျဖစ္သည္။ အဆိုးတစ္ခု ၾကံဳခဲ့႐ံုျဖင့္ ထိုသို႔ ဆက္ကာဆက္ကာ ျဖစ္လိမ့္ဦးမည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤ စဥ္းစားနည္း ပံုစံတြင္ `အျမဲတမ္း´ ႏွင့္ `ဘယ္ေတာ့မွ´ ကဲ့သို႔ စကားလံုးမ်ားျဖင့္ အားေကာင္းေမာင္းသန္ ပံ့ပိုးထားသည္ကို ျမင္ေတြ႕ႏိုင္သည္။ အေတြ႕အၾကံဳတစ္ခုတည္းတြင္ အေျခခံကာ ေရွ႕ျဖစ္ အပ်က္မ်ားကို ေရွာင္ရွားႏိုင္ရန္ ႀကိဳးစားျခင္းေၾကာင့္ ဘ၀ေနထိုင္မႈတြင္ ေဘာင္က်ဥ္းသြားေစႏိုင္သည္။ စပါးခင္းဆီသို႔ ပ်ံသန္းျခင္းမျပဳရဲသည့္ ခဲတစ္ႀကိမ္မွန္ဖူးသည့္ စာသူငယ္ႏွင့္ တူသည္။

၄ ) စိတ္ဖတ္ျခင္း

ကာယကံရွင္မ်ားမွ ထုတ္ေဖာ္မေျပာဘဲႏွင့္ ၎တို႔ မည္သို႔ ခံစားေနရသည္၊ ဘာေၾကာင့္ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္သည္ ဟူေသာ အခ်က္မ်ားကို သင္က သိ (သေယာင္ျဖစ္) ေနျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ အျခားသူမ်ား သင့္အေပၚတြင္ထားေသာ သေဘာထားကို အာရံုခံႏိုင္စြမ္း ရွိေနျခင္းျဖစ္သည္။ စိတ္ဖတ္ျခင္းသည္ တြက္ကိန္းမ်ားအေပၚတြင္ မွီတည္ေနသည္။ လူတို႔သည္ သင္ခံစားရသည့္အတိုင္း၊ သင့္တုံ႔ျပန္နည္းအတိုင္း တုံ႔ျပန္ခံစားေလ့ရွိသည္ဟု ေတြးထင္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၎တို႔၏ ျခားနားမႈကို သတိျပဳမိသည္အထိ ဂရုတစိုက္ ၾကည့္႐ႈနားေထာင္မိျခင္း မရွိေတာ့ေပ။ စိတ္ဖတ္ေသာအေလ့ ရွိသူမ်ားအေနျဖင့္ အျခားသူမ်ား၏ တစ္သီးပုဂၢလ အမွန္တရားမ်ားကို မစဥ္းစားဘဲ မိမိစံႏႈန္းျဖင့္သာ မွန္ကန္ေနေသာ ေကာက္ခ်က္မ်ားသို႔ ခုန္လႊားခ်မွတ္တတ္သည္။

၅ ) ထာ၀စဥ္ ကပ္ဆိုက္ျခင္း

အျဖစ္ဆိုးမ်ားကို ေမွ်ာ္လင့္ထားတတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ျပႆနာတစ္စံုတစ္ရာ အေၾကာင္း သတိျပဳမိျခင္း၊ ၾကားရျခင္းေၾကာင့္ `ငါသာဆိုရင္..´ ဟု ေတြးမိတတ္ျခင္း ျဖစ္သည္။ `ငါသာ ဒီလိုျဖစ္ရင္´၊ `ငါသာ အဲလိုအျဖစ္ဆိုးမ်ဳိး ၾကံဳရင္´ ဟူေသာ ေမးခြန္းမ်ားျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ႏွိပ္စက္သည္။ အျဖစ္ဆိုးမ်ားအား အမွန္တကယ္ စိတ္ကူးဉာဏ္ေကာင္းေကာင္းျဖင့္ ေတြးေတာထင္ျမင္တတ္ျခင္းတြင္ အကန္႔အသတ္မရွိေပ။ ကမၻာပ်က္ရင္ ဘာျဖစ္မယ္၊ ကၽြန္ေတာ္ ေသသြားခဲ့ရင္.. စသည့္ ေမးခြန္း အမ်ဳိးအစားမ်ားသည္ စိတ္ကူးဉာဏ္အားေကာင္းေသာ စာေရးသူမ်ားအတြက္ ေခါင္းစဥ္ေကာင္းမ်ား ျဖစ္သည္။ ဤအေတြးယိုင္ျခင္း၏ ေနာက္ခံေသာ့ခ်က္မွာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈမရွိျခင္းႏွင့္ အေျပာင္းအလဲအေပၚ ခ်ိန္ညွိႏိုင္စြမ္း နည္းပါးျခင္းတို႔ ျဖစ္သည္။

၆ ) ပုဂၢလျပဳျခင္း

ဤတိမ္းၫြတ္မႈသည္ ပတ္၀န္းက်င္ရွိ အရာမ်ားအားလံုးကို မိမိထံ ခ်ိတ္ဆက္ယူျခင္း ျဖစ္သည္။ လူမ်ား ေျပာေန,လုပ္ေနၾကသည့္ အရာမ်ားအားလံုးသည္ သင့္အား တံု႔ျပန္ပံု တစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္ဟု ထင္ျမင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ မည္သူ ပိုေတာ္သနည္း၊ မည္သူ ပိုၾကည့္ေကာင္းသနည္း စသည္ျဖင့္ ဆံုးျဖတ္ရန္ ႀကိဳးစားကာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အျခားသူမ်ားႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ၾကည့္ တတ္သည္။ ဤသို႔ျဖစ္ရသည့္ အေၾကာင္းရင္းမွာ မိမိ၏ ဂုဏ္ရည္သည္ ေမးခြန္းထုတ္စရာ ျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ လူတစ္ေယာက္အျဖစ္ရွိေသာ မိမိ၏ တန္ဖိုးကို အျခားသူမ်ားႏွင့္ တိုင္းတာကာ စစ္ေဆးတတ္သည္။ သာသည္ ထင္ရလွ်င္ အခိုက္အတန္႔ စိတ္ခ်မ္းသာၿပီး နိမ့္လွ်င္ သိမ္ငယ္မိတတ္သည္။ ဤယိုင္နည္း၏ ဇစ္ျမစ္မွာ ၾကံဳသမွ် အေတြ႕အၾကံဳ၊ အေျပာအဆိုႏွင့္ အသြင္အျပင္တိုင္းအား မိမိ၏ ကိုယ္ပိုင္တန္ဖိုးႏွင့္ ဂုဏ္ရည္အား ဆံုးျဖတ္ေသာ မွတ္ေက်ာက္မ်ားအျဖစ္ ယူသံုးျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အင္တာနက္မွ စိန္လက္စြပ္ေပ်ာက္၊ မာစီဒီးေမွာက္သည့္ သတင္းမ်ားအား မိမိကိုယ္ပိုင္ဘ၀ထံ ဆြဲယူခ်ိတ္ဆက္ျခင္း မျပဳမိရန္ လိုအပ္သည္။

၇ ) မွ်တမႈအလြဲ

အျခားသူမ်ားႏွင့္ သေဘာမညီေသာ္လည္း မည္သည့္အရာသည္ တရားမွ်တေၾကာင္း သင္က သိသည္ဟု ထင္ျမင္ျခင္းေၾကာင့္ မေက်နပ္စိတ္ ခံစားရတတ္သည္။ အမွန္ေတာ့ တရားမွ်တမႈဆိုသည္မွာ အဆင္ေျပေသာ တစ္ကိုယ္ရည္သံုး ဖြင့္ဆိုခ်က္မ်ားျဖင့္ မိမိတို႔၏ ႐ႈေထာင့္မွ ကိုယ္စီ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ထားေသာ အရာသာျဖစ္သည္။ ကိုယ့္အျမင္အတြင္းကိုယ္ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ႀကီး ပိတ္ေလွာင္ခံထားၾကျခင္း ျဖစ္သည္။ မိမိ၏ တရားမွ်တမႈသည္သာ အစစ္ဟု ယူဆေသာအခါ `လူေတြ မွ်မွ်တတ စိတ္ရွိၾကရင္ ေကာင္းမယ္´ ဟု ထင္ျမင္မိတတ္သည္။ သို႔ရာတြင္ အျခားသူမ်ားအေနျဖင့္ သင္၏ မွ်တနည္းအတိုင္း လိုက္ပါလုပ္ေဆာင္ ခဲလွသျဖင့္ သင့္အေနျဖင့္ တိုးပြားလာေသာ မေက်နပ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ နာက်င္မႈမ်ားျဖင့္သာ အဆံုးသတ္ရတတ္သည္။ သင္က မမွ်တဟု ထင္ေသာအရာကို ျပဳလုပ္ေနေသာသူသည္ (သူ႔မွ်တမႈႏွင့္သူ) လိပ္ျပာသန္႔သန္႔ လုပ္ေဆာင္ေနျခင္း ျဖစ္ေနႏိုင္ပါသည္။

၈ ) အျပစ္တင္ျခင္း

မိမိ၏ နာက်င္မႈအတြက္ အျခားသူမ်ားတြင္ တာ၀န္ရွိသည္ဟု ယူဆျခင္း၊ သို႔မဟုတ္ ျပႆနာတိုင္းအတြက္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အျပစ္တင္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အျပစ္တင္ျခင္းသည္ မၾကာခဏ ဆိုသလိုပင္ မိမိကိုယ္တိုင္တြင္သာ တာ၀န္ရွိေသာ ေရြးခ်ယ္မႈမ်ား၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မ်ားအေပၚ အျခားသူမ်ား၏ ပုခံုးေပၚ လႊဲေျပာင္းေပးေနျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။ အျပစ္တင္ျခင္း စနစ္တြင္ သင္သည္ အလိုအေလ်ာက္ တရားလိုအျဖစ္သို႔ ေရာက္သြားၿပီး ကိုယ္တိုင္၏ တာ၀န္ရွိမႈကို ျငင္းပယ္သည္။

၉ ) သင့္သည္

မည္သို႔ ျပဳမူေနထိုင္သင့္သည္ဟူေသာ သံမဏိစည္းမ်ဥ္း စာရင္းတစ္ခု လူတို႔တြင္ ရွိေနတတ္ၾကသည္။ ထိုသံမဏိစည္းမ်ဥ္းမ်ားအား အျခားသူမ်ား ခ်ဳိးေဖာက္လွ်င္ ေဒါသထြက္တတ္ၿပီး၊ ကိုယ္တိုင္က်ဴးလြန္မိလွ်င္ စည္းေဖာက္သူအျဖစ္ အျပစ္မကင္းစိတ္ကို ခံစားရတတ္သည္။ ထိုစည္းမ်ဥ္းမ်ားသည္ ထာ၀စဥ္ မွန္ကန္ၿပီး ခ်ဳိးေဖာက္၍ မရျခင္းေၾကာင့္၊ အက်ဳိးဆက္အားျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ စည္းကမ္းထိမ္းသိမ္းေရးမွဴး ရာထူး ေပးအပ္ကာ (ကိုယ္တိုင္ႏွင့္ အျခားသူမ်ားကိုပါ) အျပစ္ရွာျခင္းလုပ္ငန္း စတင္သည္။ ဤဆင္ျခင္ပံု အယိုင္၏ ေသာ့ခ်က္စကားလံုးမ်ားမွာ `သင့္သည္´၊ `ထိုက္သည္´၊ `ရမည္´ တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။

၁၀ ) ခံစားခ်က္ဆိုင္ရာ ဆင္ေျခ

မိမိခံစားရသည့္အရာသည္ မွန္ကန္လိမ့္မယ္ဟု အလိုလို ယံုၾကည္မိတတ္ၾကသည္။ အဆိုပါ ရုပ္ရွင္ သို႔မဟုတ္ စာအုပ္ တစ္ခုခုသည္ အသံုးမက် သို႔မဟုတ္ ပ်င္းရိဖြယ္ဟု ခံစားရလွ်င္ တကယ္ပင္ အသံုးမက်၊ ပ်င္းရိဖြယ္ျဖစ္ရမည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္၊ အျပစ္မကင္းစိတ္ ခံစားေနရလွ်င္ အမွားတစ္ခုခု က်ဴးလြန္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရမည္ဟု အလိုလိုအေျဖထြက္သည္။ ခံစားခ်က္ဆိုင္ရာ ဆင္ေျခ၏ ျပႆနာမွာ စိတ္ခံစားခ်က္မ်ားသည္ ေတြးေခၚမႈ ျဖစ္စဥ္မ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနၿပီး ျပန္လွန္သက္ေရာက္မႈ ရွိျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ခံစားခ်က္ေၾကာင့္ အေတြးျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သလို အေတြးေၾကာင့္လည္း ခံစားခ်က္ျဖစ္ေပၚေစႏိုင္သျဖင့္ တစ္လမ္းသြားကိစၥ မဟုတ္ပါ။ ယိုင္ေနေသာ အေတြးမ်ား၊ ယံုၾကည္ခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ၎တို႔တြင္ အရင္းခံေသာ မိမိ၏ စိတ္ခံစားခ်က္မ်ားမွာလည္း ယိုင္နဲ႔သြားႏိုင္သည္။

၁၁ ) အေျပာင္းအလဲ

ကိုယ္ႏွင့္ အဆက္အဟပ္တည့္ေစရန္ တျခားသူမ်ား လိုက္ပါေျပာင္းလဲလာလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ကာ ေခ်ာ့တစ္ခါ ေျခာက္တစ္လွည့္ ျပဳမူမိတတ္သည္။ အျခားသူမ်ား ေျပာင္းလဲသြားရန္ လိုအပ္ေနရျခင္းမွာ မိမိ၏ ေပ်ာ္ရႊင္မႈသည္ ၎တို႔အေပၚတြင္ လံုးလံုးလ်ားလ်ား မူတည္ေနရာ က်သည္။ တကယ္ေတာ့ ကိုယ္ ထိန္းခ်ဳပ္ျပဳျပင္ႏိုင္သည့္ တစ္ဦးတည္းေသာလူမွာ ကိုယ္မွတစ္ပါး အျခားသူတစ္ဦး မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ ဤသေဘာထား၏ ေနာက္ခံကားမွာ မိမိ၏ ေပ်ာ္ရႊင္မႈသည္ အျခားသူမ်ား၏ အျပဳအမူမ်ားတြင္ မွီတည္ေနဟူေသာ ေတြးနည္းျဖစ္ပါသည္။ စင္စစ္၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈသည္ ဘ၀တြင္ အစဥ္အျမဲ ခ်မွတ္ေနရေသာ မိမိကိုယ္တိုင္၏ အႀကီးအေသး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေပါင္း မ်ားစြာတြင္သာ မူတည္ေနပါသည္။

၁၂) အျမဲမွန္သမား

သင္၏ အယူအဆႏွင့္ အျပဳအမူမ်ားသည္ မွန္ကန္သည္ဟု အျမဲမျပတ္ သက္ေသျပေနမိတတ္သည္။ အမွားအား စိုးစဥ္းမွထည့္မစဥ္းစားဘဲ မိမိ၏ မွန္ကန္မႈအေၾကာင္းသာ ရွည္လ်ားေထြျပားစြာ ဖြဲ႕ႏြဲ႕ေနတတ္သည္။ မွန္ဖို႔ လိုအပ္ေနျခင္းေၾကာင့္ အျခားသူမ်ား၏စကားကို နားစိုက္ရန္ ခက္ခဲတတ္ပါသည္။ ျခားနားေသာ အယူအဆ၊ အေတြးအျမင္မ်ား ရွိႏိုင္ေျခအား စိတ္မ၀င္စားေတာ့ဘဲ ကိုယ့္ အယူအား ခုခံရန္သာ ထားထုတ္ေတာ့သည္။ ဤအျမင္ပိုင္ရွင္အတြက္ ရင္းႏွီးပြင့္လင္းေသာ ဆက္ဆံေရးထက္ မွန္ကန္မႈသည္သာ ပဓာနျဖစ္သည္။ မွန္ကန္မႈကိစၥအား အသားေပးလြန္းေသာအခါ ဆင္ျခင္ပံု ယိုင္သြားတတ္ပါသည္။

၁၃ ) ေစတနာအက်ဳိးေပး အမွား

သင္၏ စြန္႔လႊတ္ အနစ္နာခံမႈမ်ား၊ စေတးမႈမ်ားအားလံုးအတြက္ သိၾကားမင္းက တကူးတက ေရးမွတ္ထားသလို အတိအက် ျပန္ရလိမ့္မည္ဟု ေတြးထင္နည္းမ်ဳိးျဖစ္သည္။ မွန္းခ်က္မကိုက္ေသာ္ နာက်ည္းစိတ္ ျဖစ္ေပၚလာသည္။ ျပႆနာမွာ အမွန္တရား (ဟုသင္ထင္ေသာအရာ) အတိုင္း ျပဳလုပ္မည္ဆိုလွ်င္ အမွန္တကယ္ စိတ္ပါလက္ပါရွိမွသာ ရုပ္ပိုင္းစိတ္ပိုင္းအားျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ႏွိပ္စက္မိျခင္းေဘးမွ ကင္းႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အက်ဳိးလို၍ ေညာင္ေရေလာင္းျခင္းေၾကာင့္ ရလဒ္တစ္ခုခု ျပန္ရမည့္ အာမခံခ်က္ မရွိပါ။ (မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ေလာင္းလွ်င္လည္း မထူးပါ) အေထြေထြ႐ႈေထာင့္မွ ဆိုရလွ်င္ ကိုယ္ေကာင္းသလို ကိုယ့္အေပၚျပန္ေကာင္းလိမ့္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ထားျခင္းသည္ ဆီေလ်ာ္မႈရွိသေယာင္ႏွင့္ ယိုင္ေနေသာ ဆင္ျခင္နည္းတစ္ခုသာ ျဖစ္ပါသည္။ `ငါ့ကို ဘယ္သူမွ လုပ္ၾကံမွာမဟုတ္ပါဘူး´ ဟူေသာ ယံုၾကည္ခ်က္မ်ဳိးတြင္ အဆိုပါ အယိုင္သည္ ထင္ရွားသည္။

ေတဇာ (လေရာင္လမ္း)
Ref: Distorted Thinking

ဆက္စပ္။ စိတ္ေထာင္ေခ်ာက္မ်ား