ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္

ေ၀ဖန္ေရးသစ္ ဆိုသည္မွာ New Criticism ကို ဆိုလိုပါသည္။ ေယာင္ေယာင္ ကြန္ျမဴနစ္မ်ား ျမန္မာစာေပ ေလာကအတြင္း ၀င္ေႏွာင့္စဥ္က ေျပာခဲ့ေရးခဲ့ ဖူးေသာ ေ၀ဖန္ေရးသစ္ဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းႏွင့္ မဆိုင္ပါ။ ကမၻာ့စာေပသမိုင္း၏ ျဖစ္စဥ္ႏွင့္ အေျခခံထားကာ၊ အေနာက္တိုင္းစာေပ အစဥ္အလာကို အေျခခံ၍ ေပၚထြက္လာေသာ၊ ေ၀ဖန္ေရးဆိုင္ရာ အျမင္၊ အဆို၊ သေဘာထားမ်ားကို အေျခခံ၍ ျခံဳငံုေခၚဆိုထားေသာ ေ၀ဖန္ေသာ နည္းပညာျဖစ္ပါသည္။ Criticism ဟူေသာ စာလံုးတြင္ပါသည့္ -ism ကို ၾကည့္ကာ ၀ါဒတစ္ရပ္၊ စနစ္တစ္ရပ္ဟု မျမင္ထားၾကေစခ်င္ပါ။ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လက္ခံလိုသူမ်ား အေနျဖင့္မူ စနစ္တစ္စံုတစ္ရာကို အေျခတည္၍ တင္ျပထားေသာ နည္းပညာဟု လက္ခံႏိုင္ၾကပါသည္။ ၀ါဒတစ္ရပ္၊ စနစ္တစ္ရပ္ (ဣတိ - ဤသို႔ျဖစ္သည္ … ) ဟု တစ္ခုတည္းေသာ အျမင္တစ္ရပ္၌သာ အေျခခံတင္ျပထားသည့္ သေဘာ ကန္႔သတ္ေခၚဆိုရန္ မလြယ္ရျခင္းမွာ ၁၉၂၀ ခုႏွစ္ကာလခန္႔မွစ၍ ေခါင္းေထာင္လာခဲ့ေသာ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပခ်က္ “မ်ား” မွာ ၁၉၇၀ ကာလမ်ားအထိ ရွင္သန္လ်က္ရွိခဲ့ေသာ္လည္း၊ အေျခခံအျမင္မ်ား တျဖည္းျဖည္း ေျပာင္းလဲခဲ့ေသာေၾကာင့္ဟု ဆိုရပါမည္။

အေနာက္တိုင္းစာေပ ျဖစ္စဥ္အတြင္း၌ “ေ၀ဖန္ေရးသစ္” ဟု သံုးႏႈန္းၾကရသည္မွာ အေၾကာင္းရွိပါသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္ေပၚေပါက္လာသည့္ ကာလမတိုင္မီကပင္ ရွိႏွင့္ေနခဲ့ေသာ ေ၀ဖန္ေရးနည္းပညာမ်ား၊တ တစ္နည္းဆိုရေသာ္ ေ၀ဖန္ေရးနည္းပညာေဟာင္းမ်ားကို လက္မခံလိုသည့္သေဘာျဖင့္ ေပၚေပါက္လာခဲ့သည့္အတြက္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္ဟု ေခၚတြင္လာျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထုိစဥ္က ရွိႏွင့္ေနခဲ့ေသာ စာေပ၊ အႏုသုခုမဆိုင္ရာ အျမင္မ်ားတြင္ အႏုပညာသည္ မိမိဆႏၵရွိသည့္အတိုင္း ေဖာ္ထုတ္တင္ျပျခင္းသက္သက္သာ ျဖစ္သည္ဟူေသာအျမင္ကို လက္ခံထားေသာ ရိုမန္တစ္စင္ဇင္ Romanticism စာေပ၊ အႏုပညာတို႔ကို ဖတ္႐ႈသူ၊ ခံစားသူတို႔၏ သီးျခားပုဂိၢဳလ္ဘ၀ကို အဓိကထားကာ ခံစားျခင္းသက္သက္ကို အေလးေပးေသာ အင္ပရက္ရွင္နစ္ဇင္ Impressionism အျမင္။ စာေပ၊ အႏုပညာလက္ရာတို႔၏ အပ၌သာတည္ေသာ ကိုယ္က်င့္တရားဆိုင္ရာ၊ တန္ဖိုးဆိုင္ရာတို႔ကို အေလးေပးေသာ လူသား၀ါဒသစ္ New Humanism အျမင္။ စာေရးသူက သူ၏ဆႏၵအရ ျဖစ္ေစခ်င္သည္မ်ား၊ သို႔မဟုတ္ ျမင္ေစခ်င္သည္မ်ားကို ပံ့ပိုး၍ လက္ခံေသာ အမွားမ်ား Intentional Fallacy အျမင္၊ ကဗ်ာအေရးအသားႏွင့္ စပ္ဆုိင္၍ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ၾကည့္ရာတြင္ “ကဗ်ာဟာ ဘာလဲ” ဟူေသာအခ်က္ထက္ “ကဗ်ာက ဘာလုပ္ေပးႏိုင္သလဲ” ဟု လႊမ္းမိုးႏိုင္မႈကို ေထြျပားစြာ နားလည္႐ႈျမင္ေသာအမွား Affective Fallacy အျမင္၊ . . . စသည္တို႔ကို ေ၀ဖန္ေရးသစ္က ျငင္းဆိုလာခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္၏ အေျခခံက်ေသာ အျမင္တစ္ခုမွာ ကဗ်ာ (စာေပလက္ရာ) သည္ သီးျခားရပ္တည္ႏိုင္ေသာ လက္ရာပစၥည္းတစ္ခုျဖစ္သည္ဟူေသာ အျမင္ျဖစ္သည္။ ၎ဖာသာ ၿပီးျပည့္စံုလ်က္ရွိေနေသာ သေဘာေဆာင္သည့္ A self-sufficient verbal artifact ( Autotelic ဟု ဆိုလိုေသာ္ ဆိုႏိုင္သည္) ဟူေသာ အျမင္ျဖစ္သည္။ ဥပမာဆိုရေသာ္ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္သည္ “ထို” ကဗ်ာတစ္ပုဒ္အျဖစ္သာ တန္ဖိုးရွိသည္။ အနက္ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္ရာ စာတစ္ပုဒ္၊ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ၾကည့္ရာတြင္ ထိုအေရးအသားကို တည္ေဆာက္ထားေသာ ပံုစံ (စနစ္) ကိုလည္းေကာင္း၊ နည္းပညာကိုလည္းေကာင္း အေလးထားၾကည့္ၾကေလသည္။ သို႔ျဖစ္ရကား ေ၀ဖန္သူမ်ားအေနျဖင့္ စာဖတ္သူမ်ားကို ဖန္တီးေရးသားသူတို႔၏ နည္းပညာ၊ သူ ထုတ္လုပ္တင္ျပထားေသာ အႏုပညာ၏ ပံုစံႏွင့္ ဖန္တီးေရးသားသူက မည္သို႔မည္ပံု ဖန္တီးတင္ျပခဲ့ေၾကာင္းမ်ား တန္ဖိုးထားတတ္ရန္၊ သို႔မဟုတ္ ျမင္လာၾကရန္ အကူအညီေပးရမည္ဟု ေ၀ဖန္ေရးသစ္ပညာရွင္တို႔က မွတ္ယူသည္။ အေနာက္တိုင္း၏ အႏုပညာအစဥ္အလာသည္ ေရွးဂရိေခတ္မွအစ ယေန႔တိုင္ ျပတ္ေတာက္သြားခဲ့ျခင္းမရွိေသးရာ၊ ထိုအစဥ္အလာကို ထိန္းေက်ာင္းထားၾကရမည္ဟုလည္း ျမင္ၾကသည္။ ထိုအစဥ္အလာအရ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ လက္ခံေသာ ပညာရွင္မ်ားကလည္း (ထိုအခါက) အားေကာင္းေမာင္းသန္ ေပၚေပါက္လာခဲ့ေသာ စီးပြားေရးဆန္မႈမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးအရ စြက္ဖက္လာမႈမ်ား၊ ရုန္႔ရင္းၾကမ္းတမ္းမႈမ်ား၊ စာေပအႏုပညာ၏ ပရိ၀ုဏ္အတြင္း ၀င္မလာေအာင္ ထိန္းေက်ာင္းထားၾကရမည္ဟု ျမင္သည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ ေပၚဦးေပၚဖ်ားတြင္ လက္ခံက်င့္သံုးခဲ့ေသာ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေဆာက္အအံုအတြင္းမွ ပညာရွင္/ပညာတတ္အမ်ားစုမွာ ေရွးရိုးသမားမ်ား (အစဥ္အလာကိုသာ လက္ခံသည္ဟု ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ပါ) ျဖစ္ၾကၿပီး စာေပအစဥ္အလာ တန္ဖိုးမ်ားကို လိုလားသူမ်ားလည္း ျဖစ္ၾကသည္။

ဤတြင္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္ကို တင္ျပလာေသာ ပညာရွင္မ်ား၏ ပထမဦးတည္ခ်က္မွာ ကဗ်ာအေရးအသားအတြက္ျဖစ္ေသာ “ကဗ်ာဘာသာစကား” ကိုသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ စာေပအရာ၀င္ေသာ စာေပလက္ရာမ်ားကိုပါ ထည့္သြင္းေျပာဆိုလာခဲ့ၾကသည္။ ဤေနရာတြင္ စာေပအရာ၀င္ေသာဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းဟု ဆိုလိုျခင္းအား သေဘာေပါက္ေစရန္ စဥ္းငယ္မွ် ရွင္းျပပါရေစ။ စာလံုးမ်ားႏွင့္ေရးသားထားတိုင္း စာေပလက္ရာမ်ား မဟုတ္ၾကပါ။ စာလံုးမ်ားကို အသံုးျပဳၿပီးေရးသားထားေသာ ဥပမာ တံတားေဆာက္နည္း၊ ေငြရွာနည္း၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာအျမင္ စသည္တို႔မွာ စာေပလက္ရာမ်ားအျဖစ္ လက္ခံၾကသည္ မဟုတ္ပါ။ စာလံုးမ်ားကို သံုးႏႈန္းထားေသာ အေရးအသားမ်ားသာ ျဖစ္ပါသည္။ ထို အေရးအသားမ်ားအတြက္ စာရြက္ေပၚမွ အေရးအသား၏ အပ၌တည္ေသာ အခ်က္မ်ားကို သိရန္၊ စိစစ္ၾကည့္ရန္ လိုအပ္ပါသည္။ လိုအပ္ရသည္မွာ ထိုအေရးအသားမ်ားကို တည္ေဆာက္ထားေသာ ဘာသာစကားသည္ သိပၸံဘာသာစကားဟု ေခၚဆိုႏိုင္ေသာ ဘာသာစကားမ်ဳိး ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ အေရးအသားပါ အခ်က္အလက္၏ မွန္ကန္မႈကို အေရးအသား၏ အပ၌တည္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ားက အေထာက္အကူျပဳႏိုင္ပါသည္။

စာေပလက္ရာဟု ေ၀ဖန္ေရးသစ္တြင္ လက္ခံေဆြးေႏြးၾကသည့္ အေရးအသားမွာ ဖန္တီးမႈအေျခခံျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ထားေသာ ကဗ်ာ (၀တၳဳ စသည့္) အေရးအသားမ်ား ျဖစ္သည္။ ထို စာေပလက္ရာမ်ားကို အေရးအသားအားျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားျခင္း၏ အပ၌တည္ေသာ အခ်က္အလက္ အေၾကာင္းအရာတို႔ျဖင့္ စိစစ္ၾကည့္ရန္မလိုဟု ျမင္ၾကသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ စာေပအေရးအသားကို အေသးစိတ္ (ထဲထဲ၀င္၀င္) ဖတ္ျခင္း Close Reading (The thorough and nuanced analysis of literary text) ျဖင့္ စာ၏ ဆိုလိုရင္းကို အနက္အမ်ဳိးမ်ဳိး ထုတ္ယူရႏိုင္မည္ဟု ျမင္ၾကသည္။ ထို႔ျပင္မက အေရးအသားအတြင္း၌ ျမဳပ္ေနေသာအနက္မ်ား၊ အားၿပိဳင္ထားမႈမ်ား၊ အနက္လႊဲမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည္တို႔ကို ေတြ႕လာႏိုင္မည္ဟု ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အရ စာေပ ေ၀ဖန္ေရးလုပ္ရန္အတြက္ စာေပလက္ရာတစ္ခု၏ အရင္းအျမစ္ (ပကတိ/ျပကေတ့) ျဖစ္ေသာ အေရးအသားကို အေသးစိတ္ (ထဲထဲ၀င္၀င္) ဖတ္ရန္မွာ အလြန္အေရးႀကီးလွသည္။ အေရးအႀကီးဆံုး ဟူ၍ပင္ ဆိုရမည္။ စာေပလက္ရာတစ္ခုမွာ မည္သို႔မည္ပံုျဖစ္သည္ဟု ဆန္းစစ္ေလ့လာကာ ေ၀ဖႏၱိကျပဳရန္မွာ အေရးအသားအတြင္း၌သာ တည္သည္။ အပ၌ရွိေသာ သမိုင္းေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပုဂိၢဳလ္ေရးရာ စသည္တို႔ႏွင့္ မဆိုင္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အရ ေပၚေပါက္ခဲ့သည့္ အျမင္တို႔မွာ မွားသည္ျဖစ္ေစ၊ မွန္သည္ျဖစ္ေစ စာေပေ၀ဖန္ေရးနယ္ပယ္အတြင္း သက္ဆိုးအလြန္ ရွည္ခဲ့သည္။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္ဟု ျခံဳငံုေခၚဆိုထားျခင္းအတြင္း၌ စနစ္ (ပံုစံ) အဓိကထားေသာ စာေပေလ့ရာေရးဆိုင္ရာ အျမင္ (Formalism) ကို ဆိုလိုသည္။ ေရွ႕တြင္ “ေဖာ္မယ္လစ္ဇင္” ဟူ၍သာ သံုးမည္။ ရပ္ရွင္ေဖာ္မယ္လစ္ဇင္ Russian Formalism ဟူ၍လည္း တြင္သည္။ (သီးျခားေရးပါမည္) ဤၾသဇာသက္ေရာက္မႈလည္း ရွိသည္။ ရပ္ရွင္ေဖာ္မယ္လစ္ဇင္တို႔မွာ သမိုင္းျဖစ္စဥ္အရေသာ္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပသူတို႔ထက္ ေစာေနသည္ကား မွန္၏။ အေနာက္တိုင္း စာေပအတြင္း (အထူးသျဖင့္ အဂၤလိပ္ဘာသာ စာအေရးအသားကို အေျခခံသံုးစြဲေသာ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္) ၀င္ေရာက္လာခဲ့သည္မွာ အေတာ္ပင္ေႏွာင္းသည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ ၎တို႔၏အျမင္ႏွင့္ နီးစပ္မႈရွိေနသည္မွာ အေရးအသား၌ ပါ၀င္ေနေသာ အေၾကာင္းအရာႏွင့္ အေရးအသားကို တင္ျပထားပံုတို႔၏အၾကားမွာ ဆက္ႏြယ္ေနမႈကို ဂရုျပဳေလ့လာေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အေရးအသားအရ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပလိုသည္ကို  အေရးအသားအားျဖင့္ မည္သို႔ေဖာ္ထုတ္တင္ျပခဲ့သည္ဆိုေသာ ဆက္ႏြယ္ေနမႈကို ၾကည့္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ စိစစ္ေလ့လာၾကည့္သည္ဆိုေသာ္လည္း ေ၀ဖန္ေရးသစ္အလိုအရ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာကာ တစ္စစီျဖတ္ေတာက္လိုက္သည္မဟုတ္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည့္သည္ကား မွန္၏။ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည့္ျခင္းမွ ရရွိသည့္အေပၚတြင္ ျပန္လည္စုစည္းကာ တင္ျပျခင္း (ေ၀ဖန္ျပျခင္း) မ်ဳိးသာ ျဖစ္သည္။ နီးနီးစပ္စပ္ ျမန္မာစာေပအတြင္းမွ ဥပမာတစ္ခု ျပလိုပါသည္။ ခ်စ္ဦးညိဳ၏ ရာဇကုမာရကို ျပန္၍ ၾကည့္ၾကေစခ်င္သည္။

ရာဇကုမာရကို ေရးသားရာတြင္ ခ်စ္ဦးညိဳက “ရာဇကုမာရကေနၿပီး ျမေစတီေက်ာက္စာကို ၾကည့္ျမင္လိုက္” ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္ရကား ေ၀ဖန္ေရးသစ္အရ ေ၀ဖန္ေသာ္ စာေရးဆရာက သူ၏အေရးအသားတြင္ မည္သည္ကို ျမင္ေစလို၍ မည္သို႔ေရးသားတင္ျပခဲ့သည္ကိုသာ ၾကည့္ရန္ရွိသည္။ မည္သည့္ေနရာတြင္ စာေရးဆရာက စာေရးဆရာက သူ ျမင္ေစခ်င္သည္မ်ားကို ျမင္ရန္ ပံုရုပ္မ်ား၊ စကားတန္ဆာမ်ား၊ စကားအေျပာင္းအလဲမ်ား . . . စသည္တို႔ကို သံုးစြဲ၍ တင္ျပခဲ့သည္။ အေရးအသားအတြင္း သူတည္ေဆာက္ ျပထားပံုသည္ တစ္ပိုင္းစီေသာ္လည္းေကာင္း၊ တစ္ခုလံုးအေနျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ညီညြတ္မွ်တသည္၊ ဆီေလ်ာ္အပ္စပ္မႈရွိသည္ (သို႔မဟုတ္ မရွိခဲ့) ဆိုသည္မ်ားကို စိစစ္ေလ့လာ ေ၀ဖန္ၾကရမည္သာ ျဖစ္သည္။ ခ်စ္ဦးညိဳ၏ ရာဇကုမာရမွာ ျမေစတီေက်ာက္စာေရးထိုးခဲ့သည့္ ရာဇကုမာရႏွင့္ အတူတူပဲလား၊ မတူဘူးလား။ လူလား၊ ေမ်ာက္လား။ တူရြင္းေတာင္ေျခက ေတာအုပ္ထဲတြင္ ခ်ည္ခင္စြပ္ငွက္ကေလးမ်ား တကယ္ရွိၾကရဲ႕လားဆိုသည္မွာ စိစစ္ၾကည့္ရန္ (ထည့္စဥ္းစားရန္) မလို။ စာေရးဆရာက သူ႔အေရးအသားထဲတြင္ မည္သူ႔အသံျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္ျပေနသည္လဲ။ ထိုအသံသည္ အေရးအသားတစ္ခုလံုးအတြင္း ဆီေလ်ာ္မႈရွိပါ၏ေလာ။ တင္ျပထားေသာဇာတ္လမ္းကို ေရးသားထားျခင္းအတြင္း၊ သို႔မဟုတ္ စာေပလက္ရာတစ္ခုျဖစ္ေသာ အေရးအသားအတြင္း မည္သို႔ ေျဖခ် (Denouement ကို ဆိုလိုသည္) လိုက္ပါသလဲ၊ စသည္မ်ားကို စိစစ္ၾကည့္ရပါမည္။

သို႔ျဖစ္ရကား စာေပလက္ရာတစ္ခုအျဖစ္ တင္ျပထားသည့္ အေရးအသားအတြင္းမွ စစ္မွန္မႈ၊ မွန္ကန္မႈမ်ားသည္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အရေသာ္ အေရးႀကီးသည္ မဟုတ္ေတာ့။ အေရးအသား၏ ညီညြတ္မႈ၊ ဘာသာစကားကိုသံုးစြဲ၍ ေျပာင္ေျပာင္ေျမာက္ေျမာက္ ေဖာ္ထုတ္ျပႏိုင္မႈတို႔မွာ အေရးႀကီးသည္။ ကဗ်ာဘာသာစကား (ဤတြင္ Poetic Language ကိုဆိုလိုသည္) သည္ ေ၀ါဟာရကို အေျခခံသံုးစြဲပံုတြင္ သာမန္အေရးအသားမ်ားကို ေရးသားေသာ ဘာသာစကား (Non-poetic Language) ႏွင့္ လံုးလံုးမတူဟု လက္ခံထားၾကသည္။ ထိုသို႔ လက္ခံၾကရျခင္းမွာ ၎တို႔အေနျဖင့္ စာေပလက္ရာတစ္ခုအျဖစ္ ေရးသားေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေသာ အေရးအသားမ်ားတြင္ ဘာသာစကားကို သံုးစြဲထားပံုမွာ ထိုအေရးအသားအတြင္း၌ ခ်ိတ္ဆက္မိၿပီး အနက္မ်ားသည္ အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္မႈရွိေနၾကေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ သာမန္အေရးအသားတြင္ ေရးသားထားသည္မ်ားကဲ့သို႔ အေရးအသား၏အပတြင္ အနက္တစ္စံုတစ္ရာ ေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရွိေနျခင္းမ်ဳိးမဟုတ္။ ဥပမာ “ေရသည္ သုညဒီဂရီတြင္ ခဲသည္” ဟူေသာ စာေၾကာင္းႏွင့္ “ျမ၀တ္ရည္ကေလးမွာကား ေက်ာင္းသို႔ ျပန္မသြားရေတာ့ေခ်” ဟူေသာ စာေၾကာင္းတို႔ကို ယွဥ္တြဲေလ့လာၾကည့္ပါ။ ပထမစာေၾကာင္း၏ ဆိုလိုရင္းအေၾကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ စာေၾကာင္း၏အနက္သည္ အေရးအသား၏ အပ၌သာရွိၿပီး၊ ဒုတိယစာေၾကာင္း၏အနက္မွာ စာ၏ အတြင္း၌သာရွိသည္။ “ေလာကဓံ” ကို မဖတ္ဘဲ၊ စာ၏အနက္ကို အပ၌ရွာေဖြ၍မရႏိုင္။ အေရးအသား၏ အတြင္း၌သာ အက်ဳိးျပဳေနမႈရွိေသာ (အလုပ္ျဖစ္ေနေသာ) ဘာသာစကား ျဖစ္ေနသည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အရ ေျပာဆိုေဆြးေႏြးေနေသာ စာေပလက္ရာတစ္ရပ္ကို တည္ေဆာက္ထားသည့္ ဘာသာစကားမွာ Contexualism ကို ဦးစားေပးေသာ (တိမ္းေနေသာ) ဘာသာစကားမ်ဳိးသာ ျဖစ္ေတာ့သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အရ စာေပလက္ရာအျဖစ္လက္ခံထားေသာ အေရးအသား တစ္စံုတစ္ရာ (အထူးသျဖင့္ ကဗ်ာ) ၏ အနက္မွာ စာမ်က္ႏွာေပၚတြင္ ျဖစ္သည္။ စာမ်က္ႏွာေပၚမွသာ ထုတ္ယူႏိုင္သည္။ ထိုသို႔ဆိုသျဖင့္ စာေပလက္ရာကို ဖန္တီးသူ “စာေရးဆရာ”ႏွင့္ “စာေပလက္ရာ” ကို ခြဲျခားလိုက္သည္။ သေဘာမွာ အေမႏွင့္ကေလးကို ခ်က္ႀကိဳးျဖတ္လိုက္သည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ ေမြးဖြားၿပီးေနာက္ အေမႏွင့္ကေလးအၾကား ဆက္ႏြယ္ေနေသာ ခ်က္ႀကိဳးကို ျဖတ္လိုက္ျခင္းျဖင့္ ကေလးတစ္ေယာက္ကို သီးျခားသေဘာေဆာင္ေသာ “လူ” တစ္ဦးအျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳလိုက္သကဲ့သို႔ ျဖစ္ေတာ့သည္။ ထိုကေလး လူလားေျမာက္လာျခင္းကို စာေပလက္ရာတစ္ခုအေနျဖင့္ၾကည့္ေသာ္ ၊ ကေလးအရြယ္ေရာက္လာေသာအခါ ဆိုက္ကားသမား ျဖစ္သြားျခင္းသည္ အေမက ဆရာ၀န္ႀကီးျဖစ္ေစလိုေသာ ဆႏၵႏွင့္ ဆိုင္သည္မဟုတ္ေၾကာင္း ေပၚလြင္သြားသကဲ့သို႔ နမူနာယူၾကည့္ႏိုင္သည္။ သေဘာမွာ ကဗ်ာ (စာတစ္ပုဒ္) ၏ အဆင့္အတန္းကို ဆံုးျဖတ္ရန္အတြက္ ကဗ်ာ (စာ) ေရးသူ၏ ဆႏၵ သို႔မဟုတ္ ျဖစ္ေစခ်င္ေသာ အာသီသမ်ားအေပၚတြင္ တည္ရန္မလိုျခင္းျဖစ္သည္။ ကဗ်ာ (စာေပ) လက္ရာအျဖစ္ တည္ေနေသာ အေရးအသားတစ္ခုသည္ ေရးသားသူႏွင့္ သူ၏ဆႏၵမွ ကင္းပသြားခဲ့ၿပီျဖစ္သည္ဟူေသာ သေဘာျဖစ္သည္။ ထိုသေဘာကိုလက္ခံမွ Intentional Fallacy မျဖစ္ေတာ့ (ဓမၼဒိ႒ာန္က်သည္ဟု ဆိုလိုေသာ္ဆိုႏိုင္သည္) အလားတူပင္ ကေလးကို ကေလးအေနျဖင့္မျမင္ဘဲ၊ ဆရာ၀န္ႀကီးျဖစ္လာရင္ေတာ့ ေဆးကုႏိုင္မွာပဲဟု ျမင္သည့္သေဘာမ်ဳိး ၾကည့္ျမင္လိုက္ျခင္းသည္ ကဗ်ာ (စာေပ) လက္ရာတစ္ခုက မည္သို႔လႊမ္းမိုးမႈေပးႏိုင္သည္၊ မည္သို႔ သက္ေရာက္မႈ ရွိႏိုင္သည္ဟု ၾကည့္ျခင္းသည္လည္း အမွားတစ္ခုသာ ျဖစ္သည္။ Affective Fallacy သာ ျဖစ္သည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္က စာေရးသူႏွင့္ စာေပလက္ရာကို ခြဲျခား၍ စိစစ္ေလ့လာျခင္းမွာ ထိုအမွားမ်ဳိးမျဖစ္ေစရန္၊ သို႔မဟုတ္ လက္မခံလိုသျဖင့္ ျဖစ္သည္။ ဤအျမင္မ်ားမွာ ေ၀ဖန္ေရးသစ္ကို တင္ျပလာေသာ ပညာရွင္ ၀မ္း(မ)ဆပ္ W.K. Wimsatt ႏွင့္ ဘီယပ္စေလ M.C. Beardsley က ၁၉၄၉ တြင္ ေရးသားတင္ျပလာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္မွာ တစ္နည္းအားျဖင့္ စနစ္ (ပံုစံ) ကို အဓိကထားေသာ စာေပေလ့လာေရး၊ ေ၀ဖန္ေရးတစ္မ်ဳိးျဖစ္သည္ဟု ဆိုရမည္။ အေၾကာင္းမွာ ေရွ႕တြင္ ဆိုခဲ့ၿပီးေသာ စာေပလက္ရာတစ္ခု၏  အေရးအသားအတြင္း၌ တည္ေနသည္မ်ားကိုသာ အဓိကထား၍ စိစစ္ေလ့လာကာ ေ၀ဖန္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ကဗ်ာအေရးအသားႏွင့္ပတ္သက္၍ စိစစ္ေလ့လာေ၀ဖန္ရာတြင္ စိတ္၀င္စားစရာေကာင္းေသာ အခ်က္အခ်ဳိ႕ရွိသည္။  ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္လက္ခံေသာပညာရွင္မ်ားက ကဗ်ာဆိုသည္မွာ အစီအစဥ္တက် ေရးသားတင္ျပထားျခင္း မဟုတ္သျဖင့္ ယတိျပတ္အနက္တစ္စံုတစ္ရာကို မဖြင့္ဆိုႏိုင္ဟု အခုိင္အမာ မဆိုခဲ့ၾကေသာ္လည္း ကဗ်ာက တကယ့္ဘ၀၊ တကယ့္ေလာက၌ ျဖစ္ရွိေနျခင္းမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္ရန္ အားထုတ္ေပးေနသည္ဟု လက္မခံၾက။ သို႔ျဖစ္၍ ကဗ်ာက (သို႔မဟုတ္ ကဗ်ာအေရးအသားအားျဖင့္) ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားေသာ အေၾကာင္းအရာကို Poem’s content ျပန္လည္တင္ျပရန္၊ ေဆြးေႏြးရန္မသင့္ဟု ျမင္ၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္လက္ခံေသာ ဘရြခ္(စ) Cleanth Brooks က ကဗ်ာတစ္ပုဒ္၏ အနက္မွာ ရႈပ္ေထြးလွေသာ္လည္း တိက်ေသာဆိုလိုရင္း ရွိသည္။ သို႔ျဖစ္၍ စာလံုး/စကားလံုး အလႊဲအေျပာင္းျပဳ၍ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ျပန္လည္တင္ျပျခင္းျဖင့္ ကဗ်ာ၏အနက္၊ ဆိုလိုရင္းတို႔မွာ ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္သည္။ ေလ်ာ့ပါးသြားႏိုင္သည္ဟု အခိုင္အမာဆိုသည္။ ကဗ်ာကို ကဗ်ာအျဖစ္လက္မခံဘဲ စကားေျပအထိ ေလွ်ာ့ခ်ၿပီး အနက္ေဖာ္ထုတ္မႈမ်ားကို ဆိုလိုသည္။ စာလံုး/စကားလံုး အလႊဲအေျပာင္းျပဳျခင္းကို လက္ခံလိုက္ေသာ The heresy of paraphrase အမွားမ်ဳိးသာျဖစ္သည္ဟု သူကဆိုသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္က ဘာကိုဆိုလိုတာလဲဟု ျပန္ေျပာျခင္း/ေရးျခင္း၊ တစ္နည္းနည္းျဖင့္ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ျခင္းသည္ ကနဦး (မူရင္း) ေဖာ္ထုတ္ခ်က္မွ ေသြဖည္ထားျခင္းကို လက္ခံျခင္းသာျဖစ္သည္။ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္အျဖစ္ (တစ္စုတစ္စည္းတည္း) ရပ္တည္ေနရန္ တည္ေဆာက္ထားျခင္းကို ေစာ္ကားလိုက္ျခင္းသာျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ ပညာရွင္တို႔အေနျဖင့္ ၁၉၄၉ ခုႏွစ္ေရာက္သည္တြင္မွ အေရးအသားအားျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားသည္မ်ား Intrinsic ႏွင့္ အေရးအသားအားျဖင့္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားသည္တို႔ႏွင့္ ဆက္စပ္ၾကည့္ႏိုင္ေသာ၊ သို႔မဟုတ္ အေရးအသား ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားျခင္း၏အပရွိ သီးျခားအေၾကာင္းအရာမ်ား Extrinsic တို႔ကို ေလ့လာျခင္းအေၾကာင္းမ်ား ခိုင္ခိုင္မာမာေျပာဆိုလာၾကသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္မ်ားကို ခိုင္မာေသာအဆို/သီ၀ရီတစ္ရပ္အျဖစ္ ၀ယ္လက္ႏွင့္ ၀ယ္ရင္ Rene Wellek and Austin Warren တို႔က စာေပဆိုင္ရာ သီ၀ရီမ်ား Theory of literature အမည္ျဖင့္ ေရးသားခဲ့ေသာစာအုပ္တြင္ ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့သည္။ ဤတြင္ ဘာသာစကားေျပာင္းလဲမႈအတြင္း Intrinsic ၏ ဆိုလိုရင္းအနက္ (အထူးသျဖင့္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္တင္ျပရာတြင္) မွ အထိုက္အေလ်ာက္ ေသြဖည္ေနတတ္ေၾကာင္း တင္ျပလိုပါသည္။ Intrinsic မွာ Inner, internal, intimate, intrinsical စသည့္အနက္ေဆာင္သျဖင့္ ျမန္မာဘာသာစကားတြင္ “အတြင္းသား” ဟု ပညာရပ္ဆိုင္ရာ အေဆာက္အအံုမ်ားတြင္ ေရးသားခဲ့ၾကပါသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ရံဖန္ရံခါ အေရးအသားတစ္ခု၏ အတြင္း သို႔မဟုတ္ ျမွဳပ္ထားသည့္အပိုင္းဟု နားလည္လြဲတတ္ၾကပါသည္။ စင္စစ္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္တြင္ တင္ျပခဲ့ေသာ Intrinsic သေဘာမွာ Built-in သို႔မဟုတ္ Inbuilt သေဘာသာ ျဖစ္သည္။ အေရးအသားအရ (အားျဖင့္) ေဖာ္ထုတ္ထားသည့္အတိုင္းကိုသာ ဆိုလိုသည္။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ထိုအခ်က္ကို ကြဲျပားစြာသိသာေစရန္ The words on the page ဟု ဆိုလာၾကသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္၏ ေခတ္ဦးတြင္ ေပၚလာခဲ့ေသာ စာေပပညာရွင္ႏွင့္ ကဗ်ာဆရာ တီ၊ အက္(စ) အီးလီယက္ T.S. Eliot စာေပပညာရွင္ ရစ္ခ်ာဒ္(စ) I.A. Richards တို႔လက္ထက္က ထိုအေၾကာင္းမ်ားကို သီးျခားသေဘာေဆာင္ၿပီး ေဆြးေႏြးခဲ့သည္မဟုတ္။ အီးလီယက္၏ အေရးအသားမ်ားသည္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္ ေပၚေပါက္လာရန္သာမက အေနာက္တိုင္း စာေပေ၀ဖန္ေရးကိုလည္း မ်က္စိဖြင့္ေပးခဲ့သည္မွန္ေသာ္လည္း  သူ အဓိကထားတင္ျပခဲ့သည္မွာ သမိုင္း (အတိတ္) ကို သိမွတ္ခံစားႏိုင္မႈ The historical sense ႏွင့္ ကဗ်ာ (အႏုပညာလက္ရာတစ္ခုခု) သည္ ပုဂၢလိကပိုင္ သို႔မဟုတ္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ႏွင့္သာ သက္ဆိုင္သည္ဟူေသာအျမင္ကို ျငင္းဆိုျခင္းသေဘာ Depersonalisation ျဖစ္သည္။

အီးလီယက္၏ ထင္ရွားေသာအေရးအသား ႏွစ္ခုျဖစ္သည့္ “Tradition and Individual Talent” (1917) ႏွင့္ “Hamlet and His Problems” (1919) တို႔သည္ ကဗ်ာ၏ သေဘာသဘာ၀ႏွင့္ ကဗ်ာကို မည္သို႔ဖတ္ရမည္ စသည့္အယူအဆမ်ားကို တင္ျပခဲ့သည္။ အထူးသျဖင့္ ေခတ္သစ္ကဗ်ာမ်ားမွာ ဖတ္ရခက္သည္။ နားလည္ရခက္သည္။ စာဖတ္သူႏွင့္ ရင္းႏွီးမႈမရွိေသာအခ်က္မ်ားအေပၚ တံု႔ျပန္ရင္း ေရးသားခဲ့ေသာ စာမ်ားျဖစ္သည္။ ကဗ်ာေရးသူမ်ား (စာေရးသူမ်ား) အေနျဖင့္ အစဥ္အလာကို သိနားလည္ၾကရမည္ဟု ျမင္သည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အတိတ္၏ရွိမႈကို သိထားဖို႔လိုသည္။ ဤတြင္ အတိတ္ဟုဆိုေသာ္လည္း သမိုင္းျဖစ္ရပ္မ်ား Events of history ကို သိထားရမည္ဟု မဆိုလို။ အတိတ္ကရွိခဲ့သည့္ စာေပႏွင့္ပတ္သက္သည္မ်ားကို တတ္ႏိုင္သမွ် သိမွတ္ခံစားထားရန္ An encompassing feeling of past literature လိုသည္ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ အတိတ္အေၾကာင္းကို သိရွိထားသည့္အတြက္ စာေရးသူတို႔သည္ သူ၏ ပင္ကိုယ္ေရးမ်ား၊ ဆန္းသစ္တီထြင္ ေရးသားလိုမႈမ်ား ေပၚေပါက္လာမည္။ သို႔မွသာ ေရွ႕လူက ေနာက္လူကို လက္ဆင့္ကမ္းလိုက္သလို အေရးအသားမ်ဳိးမ်ား ေပၚမလာေတာ့ဘဲ၊ အတိတ္က ေရးခဲ့သည္မ်ားႏွင့္ မတူေသာ၊ အေရးအသားသစ္မ်ား ေပၚလာမည္။ အေရးအသားသစ္မ်ား ေပၚလာတိုင္း ရွိရင္းစြဲအေရးအသားမ်ားႏွင့္ ယွဥ္တြဲေလ့လာကာ ဆံုးျဖတ္ၾကရသည္ခ်ည္းျဖစ္သည္။ အီးလီယက္၏ဆိုလိုခ်က္ကို ခပ္လြယ္လြယ္ရွင္းျပရေသာ္ ကဗ်ာေရးသမားသည္ အတိတ္ကိုသိဖို႔လိုသည္။ သို႔ေသာ္ အတိတ္ထဲတြင္ ေနရန္မဟုတ္။ ပင္ကိုယ္ေရး၊ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈသည္ အတိတ္ (စာေပျဖစ္စဥ္) ကို မသိဘဲ မဖန္တီးႏိုင္ (ဆိုလိုသည္မွာ ကဗ်ာေရးသားသူမ်ား အေနျဖင့္ ငါကြ ေၾကြးေက်ာ္ေန၍ မျဖစ္)။

ေခတ္ေပၚကဗ်ာမ်ား နားလည္ရန္ခက္လာၾကသည္မွာ အီးလီယက္အျမင္တြင္ ဆန္းလွသည္မဟုတ္။ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေျခခံမ်ား၊ သမိုင္းဆိုင္ရာေျပာင္းလဲပံုမ်ား၊ … စသည္တို႔မွာ ပို၍နားလည္ရန္ခက္ခဲေသာ အေနအထားအတြင္း က်ေရာက္လာသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ဘာသာစကားအသံုးအႏႈန္း ခက္ခဲလာျခင္းမွာ လူသားတို႔ ၾကံဳေတြ႕လာရေသာ အေနအထားမ်ားအေပၚ ေရာင္ျပန္ဟပ္ျခင္းသာျဖစ္သည္။ ကဗ်ာသည္ ေျပာင္းလဲေနေသာ သမိုင္းျဖစ္စဥ္တစ္ခုသာျဖစ္၍ လူသားတို႔ ခက္ခဲလာေသာအေနအထားမ်ားကို တံု႔ျပန္ရာတြင္ ခက္ခဲ၍သာ ေနေပမည္။ အထူးသျဖင့္ မည္သည့္ေခတ္တြင္မဆို စာေပသည္ ေရွ႕ကရွိခဲ့ေသာ ေခတ္ကို တုံ႔ျပန္မႈရွိေနသျဖင့္ ခက္ခဲေနမည္သာ ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္၍ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ဖတ္ရႈရာတြင္ ကဗ်ာသည္သာ အစစ္ေဆးခံ၊ အေ၀ဖန္ခံ ျဖစ္ရမည္။ ကဗ်ာဆရာမဟုတ္ဟု ျမင္သည္။ ကဗ်ာဆရာသည္ တစ္စံုတစ္ခုေသာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ျဖစ္လာရန္ လုပ္ေဆာင္ေပးသူ (ဓာတုေဗဒအသံုးအႏႈန္းအရေသာ္ ဓာတ္ေျပာင္းအကူ Catalyst) သာ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကဗ်ာကသာ အျပန္အလွန္ဆက္သြယ္မႈမ်ားကို ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ အီးလီယက္၏ ဒုတိယအေရးအသားတြင္ေသာ္ အႏုပညာလက္ရာကို ဓမၼဒိ႒ာန္က်က် အျပန္အလွန္ ဆက္သြယ္မႈျပဳႏိုင္သည္ Objective Correlative ဟု ေခၚဆိုသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ အႏုပညာလက္ရာေပၚတြင္တည္၍ ခံစားခ်က္၊ ခံစားမႈ အေတြ႕အၾကံဳတစ္ရပ္ စသည္မ်ား ေပၚလာႏိုင္ျခင္းျဖစ္သည္။ မည္သူမည္၀ါ၏လက္ရာဟု အေျခခံရႈျမင္ကာ ခံစားခ်က္ေပၚေပါက္လာျခင္း မဟုတ္သည့္ သေဘာျဖစ္သည္။ တစ္နည္းဆိုရေသာ္ အီးလီယက္ ကဗ်ာ(စာေပ) ႏွင့္ပတ္သက္ေသာ အျမင္ “သစ္” မ်ားမွာ ရိုမန္တစ္အျမင္မ်ားကို ဆန္႔က်င္လာျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ ဓမၼဒိ႒ာန္က်ရန္အတြက္ သိပၸံနည္းတက်ျဖစ္ရန္ လိုအပ္လာသည္ဟူေသာ အျမင္ဖက္သို႔ တိမ္းညြတ္လာျခင္းျဖစ္သည္။

ရစ္ခ်ာဒ္(စ)၏ အေရးအသားသံုးခုျဖစ္ေသာ Principles of Literary Criticism (1924), Science and Poetry (1926) ႏွင့္ Practical Criticism တို႔တြင္ ကဗ်ာႏွင့္ ကဗ်ာကိုဖတ္ပံုမ်ား အဓိကထား တင္ျပခဲ့သည္။ ကဗ်ာဖတ္ပံုကို အဓိကထားတင္ျပခဲ့ျခင္းျဖင့္၊ “ေ၀ဖန္ေရးသစ္” ဟု ေခၚဆိုႏိုင္ေသာ အျမင္တစ္ရပ္ ေပၚလာခဲ့ရသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသည္ တန္ဖိုးကိုျပဆိုႏိုင္ေသာအဆိုႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈကိုေပးႏိုင္ေသာအဆို ႏွစ္ရပ္လံုးပါရမည္ဟု ရစ္ခ်ာဒ္(စ)ကဆိုခဲ့ၿပီး၊ ကဗ်ာသည္ တန္ဖိုးတစ္စံုတစ္ရာႏွင့္ ဆက္သြယ္ေပးသည္ခ်ည္းျဖစ္၍ ကဗ်ာကို ကဗ်ာအျဖစ္ဖတ္ရန္ လိုသည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။ သူ၏ တတိယစာအုပ္တြင္ ထိုအခ်က္ကို လက္ေတြ႕ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ကဗ်ာေရးသူႏွင့္ ကဗ်ာအမည္မပါဘဲ၊ သူ၏ တပည့္မ်ားကို ဖတ္ရႈေစခဲ့ၿပီးေနာက္ ရရွိသည့္ ရလဒ္ကို တင္ျပခဲ့သည္။ “တကယ္ ကဗ်ာဖတ္သူက ကဗ်ာကို ဘယ္လိုဖတ္လိုက္သလဲ”၊ “ကဗ်ာကို ဘယ္လိုနားလည္သလဲ”၊ “ဘယ္လိုနားမလည္သလဲ” “ဘာေၾကာင့္ နားမလည္သလဲ” စသည့္ျပႆနာမ်ားကို တင္ျပခဲ့သည္။ ကဗ်ာႏွင့္ပတ္သက္၍ ရစ္ခ်ာဒ္(စ)၏ စိတ္၀င္စားဖြယ္ေကာင္းေသာ အျမင္တစ္ရပ္မွာ သိပၸံပညာ ထြန္းကားလာေသာ ကာလတြင္ ကဗ်ာသည္ သိမႈကိုအေျခခံၿပီး ဘာသာေရး၏ေနရာကို အစားထိုး၀င္ေရာက္လာျခင္းတစ္ခု ျဖစ္ “ႏိုင္” သည္ ဟူေသာအျမင္ျဖစ္သည္။  ထိုအျမင္ကို အေျခခံၿပီး ကဗ်ာသည္ တင္ျပမႈတစ္ခု ျဖစ္သည္ကား မွန္၏။ ထုိတင္ျပမႈမွာ အဆို၊ ေၾကျငာခ်က္တစ္ရပ္မဟုတ္။ ခံစားသိရွိရင္းျဖင့္ တန္ဖိုးတစ္ရပ္ကိုျဖစ္ေစေသာ အဆိုတစ္ရပ္၊ ေၾကျငာခ်က္တစ္ရပ္ဟု ထင္ရေသာ တင္ျပခ်က္မ်ဳိးသာျဖစ္သည္ဟူေသာ အျမင္ျဖစ္သည္။ ရစ္ခ်ာဒ္(စ) အလိုအရေသာ္ ကဗ်ာသည္ တကယ့္ေလာကႀကီးႏွင့္ ဆက္စပ္မႈမရွိသည္သာမက သိမႈအေျခခံ မွန္မွား ေျပာႏိုင္ေသာ အရာမ်ဳိးမဟုတ္။

ထိုအျမင္မ်ားကိုအေျခခံကာ ရစ္ခ်ာဒ္(စ)က Practical Criticism တြင္ သူ၏ ေလ့လာပံု၊ စမ္းသပ္ပံုမ်ားကို တင္ျပခဲ့ၿပီး၊ ကဗ်ာ၏ဘာသာစကားႏွင့္ စနစ္(ပံုစံ)၏ အဓိကျပႆနာမ်ားကို ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ ထိုျပႆနာမ်ားကို ရစ္ခ်ာဒ္(စ)၏ တပည့္တစ္ဦးလည္းျဖစ္၊ ကဗ်ာဆရာလည္းျဖစ္ေသာ အဲမ္ဆြန္ W. Empson က ဆက္လက္ေလ့လာကာ Seven Types of Ambiguity (1930) ကို ေရးသားခဲ့သည္။ Ambiguity မွာ ယတိျပတ္ အနက္မေဖာ္ႏိုင္ျခင္းကို ဆိုလိုသည္။ အေရးအသားတစ္ခုအတြင္း တိုက္ရိုက္ညႊန္းဆိုထားျခင္းမရွိေသာ အသံုးအႏႈန္းမ်ားေၾကာင့္ ထိုအေရးအသားကို ေသခ်ာေသာအနက္ မေဖာ္ႏိုင္ေတာ့။ ရွင္းလင္းရန္ ဥပမာျပပါရေစ ေ၀ါလစ္စတီဗင္(စ)၏ “သစ္ေတာ့သီးႏွစ္လံုးကို ေလ့လာျခင္း”မွ စာႏွစ္ေၾကာင္းကို ၾကည့္ပါ။

The pears are not seen
As the observer wills.
‘Study of Two Pears’

ေလ့လာသူရဲ႕ ဆႏၵအတိုင္း
သစ္ေတာ့သီးေတြကို မျမင္ရ။
“သစ္ေတာ့သီးႏွစ္လံုးကို ေလ့လာျခင္း”

ဤတြင္ ယတိျပတ္အနက္ မေဖာ္ႏိုင္သည္မွာ ေလ့လာသူက ျမင္ခ်င္ေသာဆႏၵရွိေသာ္လည္း သစ္ေတာ့သီးမ်ားကို တစ္လံုးမွ် မျမင္ရေတာ့သည္လား၊ သို႔မဟုတ္ ေလ့လာေနသူ၏ ဆႏၵရွိသည့္အေနအထား၊ ပံုစံ၊ အရြယ္အစား၊ အေရာင္အဆင္း စသည္မ်ားအတိုင္း မေတြ႕ရေတာ့သည္လား ဆိုသည္မွာ မသဲကြဲေခ်။ အဲမ္ဆြန္၏ ေလ့လာခ်က္တြင္ ကဗ်ာအေရးအသားမ်ား၌ အနက္မသဲကြဲေသာ အေရးအသားမ်ားအေၾကာင္း တင္ျပခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ေ၀ါဟာရအသံုးအႏႈန္း (အဆက္အစပ္) ကို လိုက္၍ စာဖတ္သူမ်ားအေနျဖင့္ အလိုလို သတိမမူမိေသာ အေၾကာင္းမ်ား ရွိေနႏိုင္ေၾကာင္း တင္ျပခဲ့သည္။ စင္စစ္ အဲမ္ဆြန္၏ အေရးအသားသည္ အေရးအသားကို မည္သို႔ အေသးစိတ္ (ထဲထဲ၀င္၀င္) ဖတ္႐ႈၾကရန္ လမ္းျပေသာစာအုပ္ျဖစ္သည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္တြင္ ပဓာနက်ေသာ အခ်က္တစ္ခုမွာ စာေပလက္ရာ၊ အေရးအသားမ်ားကို ေသေသခ်ာခ်ာဖတ္ရန္ သို႔မဟုတ္ အေသးစိတ္ဖတ္ရႈၾကရန္ျဖစ္သည္။ အေရးအသားမ်ားကို ေသေသခ်ာခ်ာဖတ္ရႈျခင္းမရွိဘဲ၊ မ်က္ရမ္းမွန္းဆျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ အေရးအသား၏ အပတြင္ရွိေနေသာ အခ်က္အလက္မ်ားျဖင့္ အတင္း ဆက္စပ္ယူကာ လုိသလို အနက္ယူျခင္းမ်ဳိးကို ေရွာင္ရွားရန္ ျဖစ္သည္။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္သည္ ဘာသာစကားႏွင့္ ဘာသာစကားအသံုးအႏႈန္းအေပၚ အေလးေပးေသာ စာေပဖတ္ရႈေလ့လာနည္းလည္း ျဖစ္သည္။ ရစ္ခ်ာဒ္(စ)အျမင္တြင္ တင္ျပခဲ့ေသာ သိပၸံနည္းလမ္းတက်သံုးစြဲေသာ ဘာသာစကားႏွင့္ စိတ္လႈပ္ရွားမႈအေျခခံကာ သံုးစြဲေသာဘာသာစကားတို႔၏ မတူညီမႈကို ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကုိ လက္ခံေသာ ေနာက္ပိုင္းပညာရွင္မ်ားက ဆက္၍ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ ရဲန္ဆမ္း J.C. Ransom လက္ထက္တြင္မူ ကဗ်ာတြင္ သဘာ၀အတိုင္း ျဖစ္ရွိေနၾကသည္မ်ားကို ခိုင္မာေသာ စိတ္ကူးထည္မ်ားကို အေျခခံ၍ ပံုမေဖာ္သင့္ဟု ဆိုသည္။ ထိုသို႔ ပံုေပၚျခင္းမွာ ပေလတို၏အျမင္ကို အေျခခံပံုေဖာ္မႈမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ထိုအျမင္သည္ ကဗ်ာကို ပ်က္စီးေစႏိုင္သည္။ အေၾကာင္းမွာ စနစ္တစ္စံုတစ္ရာျဖင့္ စဥ္းစားၾကရမည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ သိပၸံနည္းက်မႈကို အေျခခံရမည့္အေနအထားသို႔ ေရာက္သြားသည္။ ကဗ်ာသည္ သိပၸံနည္းလမ္းတက် သံုးစြဲထားေသာ ဘာသာစကားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားျခင္းမဟုတ္ဟု ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ ထြန္းကားလာခဲ့ျခင္းတြင္ မသိက်ဳိးကၽြန္ျပဳ၍ မျဖစ္ေသာ အခ်က္တစ္ခုမွာ ကာလတရားက ေပးလိုက္ေသာ အခြင့္အေရးတစ္ရပ္ဟု ဆိုရမည္။ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီးမတုိင္ခင္ ၁၉၂၀ ကမွစ၍ အဂၤလန္၊ အေမရိကန္ စသည့္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ မဂၢဇင္း၊ စာေစာင္စသည္မ်ား မႈိလိုေပါက္လာခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထိုမဂၢဇင္း၊ စာေစာင္ စသည္မ်ားတြင္ အႏုပညာ၊ စာေပ၊ ရသပညာစသည့္ အေရးအသားစံုပါလာရာ၊ စာေပေ၀ဖန္ေရးသည္လည္း စိတ္၀င္စားစရာ အေၾကာင္းတစ္ရပ္ ျဖစ္လာသည္။ လူငယ္စာေပသမား၊ စာေပေ၀ဖန္ေရးသားသူမ်ားအဖို႔ ေရးသားတင္ျပရန္ အခြင့္အေရးမ်ား ရလာၾကသည္။ ထိုအေရးအသားမ်ားအနက္မွ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္မွာ ထူးျခားစြာ ေပၚထြက္လာခဲ့ရျခင္းသည္ “အေရးအသားအတြင္းမွ ဘာသာစကားႏွင့္ ဘာသာစကားဆိုင္ရာ အသံုးအႏႈန္းမ်ားတြင္ အေျခတည္ေလ့လာ စိစစ္ေ၀ဖန္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ “တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကို ပညာရပ္ဆိုင္ရာနယ္ပယ္အတြင္းမွ ပညာရွင္မ်ားက လက္ခံက်င့္သံုးလာျခင္းျဖစ္သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံတြင္ “ေတာင္ပိုင္းေဒသမ်ား”မွ ပညာရွင္မ်ားက ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကို လက္ခံသံုးစြဲလာၾကျခင္းသည္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ က်ယ္ျပန္႔ရန္ျဖစ္လာခဲ့သည့္ အေၾကာင္းတစ္ခုျဖစ္သည္။ (ေတာင္ပိုင္းေဒသသည္ အထိုက္အေလ်ာက္ အစဥ္အလာႏွင့္ ေရွးရိုးဆန္သည္)

ရဲန္ဆမ္းသည္ပင္လွ်င္ အစဥ္အလာ အယူအဆမ်ားမွ ခြဲထြက္လာၿပီး ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ေနာက္ လိုက္ခဲ့သည္။ သူ႔အျမင္မ်ားသည္ သူ၏ တပည့္တစ္ဦးျဖစ္ေသာ ဘရြခ္(စ) လက္ထက္တြင္ ပိုမိုတိက်ခိုင္မာေသာ ေရးသားတင္ျပခ်က္မ်ား ေပၚထြက္လာသည္။ ဘရြခ္(စ)၏ The Well Wrought Urn (1947) သည္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကို ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကို လက္ခံသူတို႔၏ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္အတြက္ စံျပဳစရာ အေရးအသားတစ္ခုျဖစ္ခဲ့သည္။ သူ႔ေရွ႕ကရွိခဲ့ေသာ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပခဲ့သည့္ ရဲန္ဆမ္း၊ အီးလီယက္၊ ရစ္ခ်ာဒ္(စ)၊ အဲမ္ဆြန္တို႔၏ အျမင္မ်ားကို ေပါင္းရံုးတင္ျပထားသကဲ့သို႔ျဖစ္သည္။ The Well Wrought Urn မတိုင္မီ ေရးခဲ့ေသာ စာအုပ္မ်ားတြင္ သူတင္ျပခဲ့ေသာ ျပႆနာတစ္ရပ္ကို အေျခခံကာ ကဗ်ာ၏ သေဘာသဘာ၀ကို ရွင္းျပခဲ့သည္။ ေခတ္သစ္ကဗ်ာဟု သတ္မွတ္ထားေသာ အေရးအသားတစ္ခုတြင္ Tension, paradox ႏွင့္ Ambiguity ပါေနသည္ခ်ည္းျဖစ္သည္။ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္၏အနက္ကို ဖြင့္ရန္အတြက္ ၎တို႔ကို မသိမျဖစ္၊ ၎တို႔မွာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္၏ အႏွစ္သာရမ်ားျဖစ္သည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္လိုေရးသားထားေသာ အဆိုပါစကားလံုးမ်ားကို အက်ဥ္းမွ် ရွင္းျပပါရေစ။

ကဗ်ာတစ္ပုဒ္အတြင္းမွ Tension ဆိုသည္မွာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကိုေရးသားရာတြင္ ဆန္႔က်င္ဖက္အသြင္ ေဆာင္ေနေသာ စာလံုး/စကားလံုး အသံုးအႏႈန္း စသည္တို႔ျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားျခင္းမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ဥပမာ “ေပ်ာ္ရႊင္စြာ ၀မ္းနည္းေနရျခင္း” ကဲ့သို႔ေသာ အသံုးအႏႈန္းမ်ဳိး၊ ထို႔ျပင္ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္မွ ထြက္ေပၚလာေသာ အနက္ႏွစ္မ်ဳိးကို စုစည္းၾကည့္ျခင္း၊ ဥပမာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္တြင္ ေရးသားထားသည့္အတိုင္း Literal ခိုင္ခိုင္မာမာ Concrete အနက္ေဖာ္ႏိုင္သည္သာမက၊ ေရရာမႈမရွိဘဲ Abstract ေျပာင္းလဲထားေသာ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပထားမႈ Metaphorical အရလည္း အနက္ေဖာ္ႏိုင္သည္။ Tension မွာ ထိုႏွစ္ခုတို႔၏ အျပန္အလွန္ဆက္သြယ္ေနမႈ၊ သို႔မဟုတ္ တစ္စုတစ္စည္းတည္း စုစည္းၾကည့္မႈ ျဖစ္သည္။ Paradox မွာ မူရင္း ဂရိဘာသာစကားအရေသာ္ လက္ခံထားေသာသေဘာကို ဆန္႔က်င္ေသာအျမင္သာ ျဖစ္သည္။ အဆိုတစ္ခု သို႔မဟုတ္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပခ်က္တစ္ခု၏ အတြင္း၌ပင္ ထိုအေရးအသားကို ဆန္႔က်င္ေသာအျမင္သာ ျဖစ္သည္။ အဆိုတစ္ခု၊ သို႔မဟုတ္ ေဖာ္ထုတ္တင္ျပခ်က္တစ္ခု၏ အတြင္း၌ပင္ ထိုအေရးအသားကို ဆန္႔က်င္ေနသည့္ အသြင္ေဆာင္ေနျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္သည္။ ဥပမာ “ငါေျပာသမွ် လိမ္ေနတာခ်ည္းပဲ” ဟူေသာ အေျပာမ်ဳိးျဖစ္သည္။ “လိမ္ေနတာပဲ” ဆိုသည္မွာ “လိမ္၍ေျပာေနျခင္းသာ ျဖစ္သျဖင့္” သူသည္ အမွန္ကိုေျပာေနျခင္းသေဘာ သက္ေရာက္သြားသည္။ အလားတူပင္ ၀ါ့သ္စ၀ ေရးေသာ The Child is father of the man ဟူေသာ အေရးအသားမွာ Paradox တစ္ခုသာ ျဖစ္သည္။ ေရးသားတင္ျပထားသည့္အတိုင္းပင္ အဓိပၸာယ္မရွိသည့္သေဘာ ေဆာင္ေနတတ္ေသာ္လည္း ဆိုလိုရင္းမွာ အေရးအသား၏ေအာက္တြင္ ျမွဳပ္ထားေၾကာင္း ေတြ႕ရတတ္သည္။ ဘရြခ္(စ္)က ထိုအျမင္တြင္ အေျခခံကာ Poetic Language is fundamentally paradoxical ဟု ဆိုခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ (Ambiguity မွာ ေရွ႕တြင္ ရွင္းခဲ့ၿပီးျဖစ္၍ ထပ္မံ မရွင္းေတာ့ပါ)

ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္မ်ားကို စုစည္းမတင္ျပမီ၊ ေနာက္ဆံုးတင္ျပလိုေသာ အေၾကာင္းတစ္ခုမွာ လီးဗစ္ F.R. Leavis အေၾကာင္း ျဖစ္ပါသည္။ လီးဗစ္မွာ ကိန္းဘရစ္ေက်ာင္းေတာ္ႀကီးမွ ဆရာတစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္မ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနသျဖင့္ သိထားသင့္သူ ျဖစ္ပါသည္။ သူ႔ကို ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ ပညာရွင္ဟု ယတိျပတ္ေခၚဆိုရန္ မလြယ္ေသာ္လည္း ခ်န္ထားရန္မျဖစ္ပါ။ အဓိကက်ေသာ အေၾကာင္းတစ္ရပ္မွာ သူတင္ျပခဲ့ေသာ၊ ကဗ်ာသည္ စာမ်က္ႏွာေပၚမွ စာလံုးမ်ားသာျဖစ္သည္ The words on the page ဟူေသာ အဆိုတစ္ရပ္ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ လီးဗစ္၏ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္သေဘာေဆာင္ေသာ အေရးအသားမ်ားသည္ အဆို/သီ၀ရီတစ္ရပ္ျပဳရန္ (အပ္ခ်မတ္ခ်ျပဳရန္) ေရးသားခဲ့သည္မ်ားမဟုတ္။ သူ၏ အျမင္၊ အယူအဆ စသည္မ်ားကို တင္ျပျခင္းႏွင့္ ျပန္လည္ရွင္းလင္းျပျခင္းမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ သို႔ရာတြင္ ထိုတင္ျပခ်က္မ်ားအတြင္းမွ သူ၏ ေ၀ဖန္ေရးနည္းကို ထုတ္ယူေလ့လာႏိုင္ရန္ စာေပေ၀ဖန္ေရးသည္ ေရးသားထားသည့္အရာ၌သာ တည္ရမည္ Text itself ဟုဆိုေသာ သူ၏ အျမင္မွာ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပသူမ်ား၏အျမင္ႏွင့္ တစ္သားတည္းျဖစ္ေသာ္လည္း ထိုအခ်က္သည္ပင္လွ်င္ ေျမာက္အေမရိကတိုက္ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ ပညာရွင္မ်ားႏွင့္ အထိုက္အေလ်ာက္ကြာသြားခဲ့သည္။ သူ၏ အေရးအသားတစ္ခု၏ အတြင္းဖက္မွ အနက္မ်ားကို သိမွတ္ခံစားၾကည့္ႏိုင္ရမည္ဟု ဆိုသည္။ ထိုအခ်က္မွာ အလြန္ေထြျပားႏိုင္ေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။ အေရးအသားကို ဖတ္႐ႈသူက မွန္ကန္ေသာ အကဲျဖတ္မႈတစ္စံုတစ္ရာ ျပဳႏိုင္ရန္အတြက္ သူ၏ သိမွတ္ခံစားႏိုင္ေသာ အျပဳအမူလည္း လိုအပ္သည္။ သူ၏ သိမွတ္ခံစားႏိုင္ေသာ အျပဳအမူကသာ အေရးအသား၏ အနက္ကို  ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ေသာ အလိုအေလ်ာက္သိမႈကို ျဖစ္ေစသည္ဟု ဆိုသည္။ တစ္နည္းဆိုရေသာ္ လီးဗစ္၏ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္သည္ အေရးအသားအတြင္းမွ ကိုယ္က်င့္တရားဆိုင္ရာ တန္ဖိုးမ်ားႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း၏ ေနရာကို ယွဥ္တြဲေလ့လာသည့္သေဘာလည္း ေဆာင္သည္။ သူ၏ တင္ျပခ်က္မ်ားအနက္ အေလးထားေလ့လာရေသာ သေဘာတရားတစ္ခုမွာ အဂၤလိပ္စာေပေလာကအတြင္း စာေပတန္း၀င္ေသာ အေရးအသားမ်ားႏွင့္ တန္းစာရင္း၀င္အေရးအသားမ်ားကို ခြဲထုတ္ျပျခင္းျဖစ္သည္။ သူ႔အျမင္မွာ စာေပတြင္ အရာေျမာက္ျခင္း မေျမာက္ျခင္းကို ခြဲျခားရန္လိုအပ္ေသာ ဟူ၏။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္မ်ားကို ေအာက္ပါအတိုင္း ျခံဳငံုတင္ျပပါရေစ။

ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ အေျခခံ၍ ေ၀ဖန္ေသာ စာေပေ၀ဖန္ေရး (အထူးသျဖင့္ ကဗ်ာေ၀ဖန္ေရး) တြင္ အဓိကထားေသာအခ်က္မွာ စာမ်က္ႏွာေပၚမွ စာလံုးမ်ားသာျဖစ္သည္။ ထိုစာလံုးမ်ားကို မည္သို႔ သံုးႏႈန္းထားသည္။ မည္သို႔ သေကၤတျပဳ ေဖာ္ထုတ္ျပႏိုင္ခဲ့သည္တို႔ကို ေလ့လာဆန္းစစ္ၾကည့္ၾကသည္။ ေရးသားထားေသာ အေရးအသားသက္သက္အတြင္း မည္သို႔ သဟဇာတျဖစ္သည္၊ စနစ္တက်တည္ေဆာက္ ထားသည္၊ မည္သို႔အားၿပိဳင္ေနသည္၊ မည္သို႔ အနက္လႊဲေဖာ္ျပထားသည္၊ မည္သို႔ေသာအေၾကာင္းေၾကာင့္ တစ္ခုထက္ပိုေသာ အနက္မ်ား ထြက္လာႏိုင္သည္၊ ေထြျပားေသာ အနက္ေဖာ္ထားမႈမ်ား ပါသည္ စသည္မ်ားကို စိစစ္ေလ့လာၾကည့္ၾကသည္။ သို႔ျဖစ္၍ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္က အဓိကထား ဦးစားေပး၍ ေလ့လာဆန္းစစ္ၾကည့္ျခင္းတြင္ သံုးစြဲထားေသာ ဘာသာစကား၏ အနက္ Verbal meaning ျဖစ္သည္။ အေရးအသားတစ္ခုလံုးႏွင့္ပတ္သက္၍ေသာ္ မည္သို႔မည္ပံုတည္ေဆာက္ထားေၾကာင္း အလံုးစံု ျခံဳငံု Overall structure ေလ့လာသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကို အေျခခံ၍ ေလ့လာဆန္းစစ္ၾကည့္ရာတြင္ အေရးအသားကို တည္ေဆာက္ထားပံုႏွင့္ ပံုစံ(စနစ္) ကို ဆန္းစစ္ေလ့လာၾကည့္ျခင္းျဖင့္ တိတိက်က်ႏွင့္ ဓမၼဒိ႒ာန္က်က်၊ ဖတ္ရႈႏိုင္ၾကသည္ျဖစ္၍ အေရးအသားတစ္ခုအတြက္ မွန္ကန္ေသာ အနက္ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္မႈမွာ တစ္ခုသာရွိႏိုင္သည္ဟု ျမင္ၾကသည္။ ေနာက္ဆံုးအခ်က္တစ္ခုအေနျဖင့္ တင္ျပလိုသည္မွာ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ကို အေျခခံ၍ ၀တၳဳအေရးအသားမ်ားကို ေလ့လာစိစစ္ေ၀ဖန္ျခင္းမ်ား ရွိခဲ့သည္မွာ မွန္ေသာ္လည္း ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပခဲ့သူတို႔၏ ဦးတည္ခ်က္မွာ “ကဗ်ာ” အေရးအသားမ်ားသာလွ်င္ ျဖစ္သည္။

(ေနာက္ဆက္တြဲ။ ၂၀၀၃ ခုတြင္ ရန္ကုန္သို႔ေရာက္စဥ္ ဘြဲ႕လြန္ေက်ာင္းသားတစ္ဦးက မိုးတိုးမတ္တတ္ဆံုသည့္အခိုက္ ျမန္မာမဂၢဇင္းတစ္ခုတြင္ သူဖတ္ခဲ့ရသည္ကို အေျခခံ၍ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္းေမးခြန္းအခ်ဳိ႕ ေမးပါသည္။ ေမးခြန္းတစ္ခုမွာ အိုင္၊ ေအ၊ ရစ္ခ်ာဒ္(စ)ရဲ႕ ေ၀ဖန္ေရးနည္းပညာကို Affective Criticism လို႔ ေခၚသလားဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ့္အေနျဖင့္ မၾကားဖူး၊ မဖတ္ဖူးပါ။ ကၽြန္ေတာ့္ထက္ပို၍ ကၽြမ္းက်င္ႏွံ႔စပ္ေသာ ပညာရွင္အခ်ဳိ႕ကို ေမးၾကည့္ရာ သူတို႔လည္း မဖတ္ဖူးေၾကာင္း ဆိုၾကပါသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပခဲ့သူမ်ား၏ တင္ျပပံုမ်ားမွာ လက္ေတြ႕ေ၀ဖန္ေရးသေဘာ ေဆာင္သည့္ Practical Criticism ျဖစ္သျဖင့္ ျမန္မာလိုေတြး၍ အဂၤလိပ္လိုေျပာျခင္း ျဖစ္ေကာင္းျဖစ္မည္လားဟု ကၽြန္ေတာ္ေတြးၾကည့္မိပါသည္။ Effective ကို ဆိုလိုသည္လားမသိပါ။ Affect ဟူေသာ စာလံုး၏အနက္အရေသာ္ ေ၀ဖန္ေရးႏွင့္ တြဲစပ္သံုးစြဲရန္ အထိုက္အေလ်ာက္ ခက္ေနပါသည္။ ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပသူမ်ားအနက္ ၀င္း(မ)ဆပ္တို႔ကမူ (ေရွ႕တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ) Affective Fallacies အေၾကာင္း တင္ျပခဲ့ဖူးပါသည္။ Criticism မဟုတ္ပါ။ အျခားေသာအခ်က္တစ္ခုမွာ “အေရးအသား (စာ) ကိုသာ ေ၀ဖန္ရမည္” ဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းကို ျမန္မာေ၀ဖန္ေရးက၀ိမ်ား အလြန္အလြယ္တကူ လက္လြတ္စပယ္ သံုးတတ္ၾကသည္ထင္သည္ဟု ဆိုပါသည္။ မွန္ပါသည္။ ကၽြန္ေတာ္လည္း အထိုက္အေလ်ာက္ သတိထားမိပါသည္။ သို႔ရာတြင္ (ေရွ႕တြင္ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ) ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ ပညာရွင္တို႔၏ အျမင္ကို (အက်ဥ္းမွ်) ေလ့လာၾကည့္႐ံုျဖင့္ မည္သည့္အတြက္ အေရးအသား (စာ) ကိုသာ ေ၀ဖန္ရမည္ဆိုျခင္းကို သေဘာေပါက္မည္ ထင္ပါသည္။ မွားသည္ျဖစ္ေစ၊ မွန္သည္ျဖစ္ေစ ၎ (ေ၀ဖန္ေရးသစ္အျမင္ တင္ျပသူ) တို႔၏ တင္ျပခ်က္မ်ားမွာမူ လက္လြတ္စပယ္ မဟုတ္ပါ။

◄ ျမင့္သန္း ►

“စတိုင္သစ္” မဂၢဇင္းမွ ထုတ္ႏုတ္တင္ျပသည္။