စစ္ေအးလြန္ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေခတ္၊ စီးပြားေရးႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးေလာကတြင္ အေတြ႕ရမ်ားေသာ ေရာဂါတစ္ခုရွိပါသည္။ အမ္အိုင္ဒီအက္စ္ (MIDS) ဟု အတိုေကာက္ ေခၚၾကသည္။ အရွည္မွာ Microchip Immune Deficiency Syndrome ျဖစ္သည္။ မိုက္ခ႐ိုခ်စ္ပ္ ခုခံအားက်ဆင္းမႈေရာဂါစုဟု ဘာသာျပန္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ တကၠႏိုေလာ္ဂ်ီက သယ္လာေသာအေျပာင္းအလဲမ်ားကို မတံု႔ျပန္ႏိုင္ရာမွ ေပၚထြက္လာေသာ စိတ္ေရာဂါတစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။
ဤေရာဂါစုအေၾကာင္းကို စတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူမွာ နယူးေယာက္တိုင္း(မ္)ဂ်ာနယ္လစ္ “ေတာမတ္ဖရီးမင္း” ျဖစ္သည္။ သူက အမ္အိုင္ဒီအက္စ္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ယခုလို အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ျပသည္။ “ေဖာေရာင္၊ ပြေရာင္း၊ အေၾကာမာ၊ အသည္းၾကြပ္ေနေသာ မည္သည့္ ကုမၸဏီ၊ မည္သည့္ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုကိုမဆို စြဲကပ္ႏိုင္ေသာ ေရာဂါျဖစ္သည္။ ကုမၸဏီတစ္ခု ၏ ကုန္ထုတ္သတၱိကို တိုးပြားေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေတာ့ေသာအခါ၊ ၀န္ထမ္းသို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ လူေနမႈအဆင့္ကို မျမွင့္တင္ႏိုင္ေတာ့ေသာအခါ၊ ေခတ္မီနည္းပညာမ်ားႏွင့္ ေ၀းသထက္ေ၀းလာေသာအခါ၊ အျမန္ကမၻာကို အမွီမလိုက္ႏိုင္ေတာ့ေသာအခါ ဤေရာဂါစု ေပၚတတ္သည္။ ဤေရာဂါ ရၿပီဆိုသည္ႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအားလံုးေလာက္ ရပ္ဆိုင္းသြားၿပီး အခ်ိန္တိုအတြင္း ကုသေပ်ာက္ကင္းဖို႔မလြယ္ေသာ နာတာရွည္ေရာဂါ ျဖစ္သြားတတ္သည္။”
စသည္ျဖင့္…..။
အမ္အိုင္ဒီအက္စ္၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုမူ အဖြဲ႕အစည္းလိုက္ထက္ ပါ၀င္သူတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ စဥ္းစားပံုတြင္ ပို၍ ထင္သာျမင္သာရွိလိမ့္မည္ဟု ဆိုပါသည္။ ဤသို႔ေသာ ေရာဂါလကၡဏာစုမ်ားကို Idea Sclerosis ဟု အမည္ေပးထားသည္။ အေတြးအျမင္ မာေက်ာသြားျခင္း၊ ၾကြပ္ဆတ္သြားျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ ရပါလိမ့္မည္။ စာေရးသူအေနႏွင့္မူ “အိုင္ဒီယာအံုးလြဲျခင္း” ဟု ျမန္မာမႈ ျပဳခ်င္သည္။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မၾကာခဏဆိုသလို ၾကံဳဖူးၾကမည္ထင္ေသာ “အံုးလြဲေ၀ဒနာ”ႏွင့္ သေဘာသဘာ၀တူေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အံုးလြဲၿပီဆိုသည္ႏွင့္ ဇတ္ႀကီးခိုင္သြားၿပီး ဘယ္ဘက္လွည့္မရ ညာဘက္လွည့္မရ ေတာင့္ေတာင့္ႀကီးျဖစ္သြားသည္။ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲၿပီဆိုလွ်င္မူ ဇက္ပါမက ေခါင္းပါ ခိုင္သြားေတာ့သည္။ ထက္ေအာက္၀ဲယာ မလွည့္ႏိုင္ မၾကည့္ႏိုင္ မ်က္ႏွာမူရာ တစ္ဖက္တည္းကိုသာ ျမင္တတ္ ၾကည့္တတ္ေတာ့သည္။
အံုးလြဲလကၡဏာမ်ား
၁။ အေျဖာင့္စဥ္းစားနည္း (Linear Thinking)
“တစ္ၿပီးရင္ႏွစ္၊ ႏွစ္ၿပီးရင္သံုး” ဆိုေသာ အစီအစဥ္အတိုင္း စဥ္းစားနည္းျဖစ္ပါသည္။ အေတြ႕အၾကံဳကိုအေျခခံေသာ စဥ္းစားနည္းျဖစ္သည္။“မေန႔က ဒီလိုျဖစ္ခဲ့သည္။ ကေန႔ ဒီလိုျဖစ္ေနသည္။ ဒါေၾကာင့္ နက္ျဖန္ခါ ဒီလိုပဲျဖစ္ရမည္။” ဟု ယတိျပတ္ ဆံုးျဖတ္ေလ့ရွိသည္။ အိုင္တီေတာ္လွန္ေရးမတိုင္မီ “အဆက္အစပ္ရွိေသာေခတ္” (Age of continuity) တြင္ အထိုက္အေလ်ာက္္ အသံုးတည့္ခဲ့ေသာ္လည္း ယခု အလုပ္မျဖစ္ေတာ့ပါ။ အိုင္တီေတာ္လွန္ေရးေနာက္ပိုင္း ျဖစ္ရပ္တို႔မွာ မ်ဥ္းတန္းသေဘာ (Linear) ထက္ မ်ဥ္းတန္း မဟုတ္သည့္သေဘာ (Non-linear) က ကဲလာေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ကို “ပီတာဒရပ္ကာ”က “အဆက္ျပတ္သြားေသာေခတ္” (Age of Dis-continuity) ဟု အမည္ေပးထားသည္။ ဤေခတ္တြင္ အေတြ႕အၾကံဳထက္ ပညာက အဓိက ျဖစ္လာသည္။ သို႔အတြက္ “အေျဖာင့္စဥ္းစားနည္း”ႏွင့္ အသားက်ေနၿပီဆိုလွ်င္ မိမိကိုယ္တိုင္ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေနၿပီဟု သိအပ္သည္။
၂။ တစ္မဟုတ္ ႏွစ္ ေလာဂ်စ္ (Either or Logic)
None (ဘာမွမရွိ) ဆိုေသာ စကားရပ္ႏွင့္ All (အားလံုး) ဆိုေသာ စကားရပ္တို႔ၾကားတြင္ အျခားအဆင့္အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိႏိုင္ပါသည္။ (A few, Some, Many, Most, the Majority, by and large) စသည္ျဖင့္ သို႔ႏွင့္တိုင္ ေခါမေခတ္ကတည္းက အက်င့္ပါေနေသာစဥ္းစားနည္းအရ ၾကားအဆင့္မ်ားကို ထည့္မတြက္။ Non မဟုတ္လွ်င္ All ၊ All မဟုတ္လွ်င္ Non သာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ တစ္မဟုတ္လွ်င္ႏွစ္၊ မျဖဴလွ်င္မည္း၊ မိတ္ေဆြမဟုတ္လွ်င္ ရန္သူ၊ ငါ့ဖက္သား မဟုတ္လွ်င္ သူ႔ဖက္သားစေသာ စဥ္းစားနည္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ေသာ Either or ေလာဂ်စ္ အက်င့္ပါေနၿပီဆိုလွ်င္ မိမိကိုယ္ကို အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေနၿပီဟုသိ။
၃။ အတိတ္လြမ္းေ၀ဒနာ (Nostalgia)
ကာလသံုးပါးရွိသည့္အနက္ အနာဂတ္ကို စိတ္မ၀င္စား၊ ပစၥဳပၸန္တြင္လည္းမေန၊ အတိတ္ကိုသာ လြမ္းေနလိုလွ်င္ ဤသို႔ေသာစိတ္အခံကို အတိတ္လြမ္းေ၀ဒနာ သို႔မဟုတ္ အိမ္လြမ္းစိတ္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ ဤေ၀ဒနာ စြဲကပ္လာလွ်င္ အစြဲကပ္ခံပုဂၢိဳလ္မွာ အသစ္ျဖစ္ထြန္းမႈအားလံုးကို ခံတြင္းမေတြ႕ႏိုင္ ျဖစ္လာသည္။ ျပႆနာတစ္ခုႏွင့္ ၾကံဳရတုိင္း “ေရွ႕ေမွ်ာ္ၾကည့္” (Foresight) ဖို႔ထက္ “ေနာက္ျပန္ၾကည့္” (Hind sight) ဖို႔သာ အာ႐ံုညြတ္ေတာ့သည္။ အကယ္၍ မိမိတြင္ အတိတ္လြမ္းေ၀ဒနာ အစြဲရင့္ေနၿပီဆိုလွ်င္ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေနၿပီဟု နားလည္အပ္သည္။
၄။ တံခါးပိတ္စဥ္းစားနည္း (Closed Minded Thinking)
အထူးသျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ပညာျပည့္၀လွၿပီဟု အထင္ေရာက္ေနတတ္ေသာ “တစ္၀စ္တစ္ပ်က္ ပညာတတ္မ်ား” (Half Educated) တြင္ အေတြ႕ရမ်ားသည့္ စဥ္းစားနည္းျဖစ္ပါသည္။ ဤပုဂၢိဳလ္မ်ားအေနႏွင့္ အမွန္တရားအားလံုး ငါ့ေခါင္းထဲ ရွိၿပီးၿပီ၊ ေနာက္ထပ္ျဖည့္စရာမလိုေတာ့ဟု ထင္တစ္လံုးႏွင့္ ေနတတ္သည္။ ေျပာရလွ်င္ ဘာတစ္ခုမွ အသစ္ထပ္အ၀င္မခံေတာ့ဘဲ မိမိစိတ္ကို တံခါးပိတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အိုင္ဒီယာအသစ္တစ္ခု ေပၚလာသည္ႏွင့္ မိမိေခါင္းထဲမွ ရွိရင္းစြဲ အိုင္ဒီယာႏွင့္ ညီမွ်ျခင္းခ်ၾကည့္မည္။ နီးစပ္တူညီလွ်င္ “မဆိုးပါဘူး”ဟု မွတ္ခ်က္ခ်မည္။ မတူလွ်င္ “အလကားဟာပါ” ဆိုၿပီး ပယ္မည္။ ဤသို႔ မိမိကိုယ္ကို ေခတ္မရွိေတာ့သည့္ အိုင္ဒီယာအက်ဥ္းေထာင္ထဲတြင္ ေသာ့ခတ္ထားမိၿပီဆိုလွ်င္ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲဖို႔ ေသခ်ာၿပီ။
၅။ မုခ်ေအာင္ရမည့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈ (For Certain Approach)
“----မုခ်ေအာင္ရမည္” ဆိုေသာ ေၾကြးေၾကာ္သံေတြကို မၾကာခဏဆိုသလို ၾကားဖူးၾကမည္ထင္ပါသည္။ လက္ေတြ႕တြင္မူ “မမုခ်”တာက မ်ားသည္။ စင္စစ္ ဤခ်ဥ္းကပ္နည္းမွာ မိမိစိတ္ဓာတ္ကို သံခဲတင္ရာတြင္သာ အသံုးတည့္ေကာင္း တည့္ႏိုင္ေသာ္လည္း လက္ေတြ႕က်သည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ “မုခ်” ဟု ဆိုလိုက္သည္ႏွင့္ မေရရာမႈမ်ားကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈရာေရာက္သြားေတာ့သည္။ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုတြင္ အေသရပ္လိုက္သည္ႏွင့္ အျခားေသာျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားကို ပစ္ပယ္ရာေရာက္သည္။ အထူးသျဖင့္ “ဧကန္မဲ့မႈ” (Uncertainty) ႏွင့္ “အကဲဆတ္မႈ” (Fragility) တို႔ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳေနရေသာ အိုင္တီေခတ္တြင္ “မုခ်”ဆိုသည္မွာ ေခတ္ႏွင့္ အံေခ်ာ္ေနပါၿပီ။ အကယ္၍ အၾကင္လူပုဂၢိဳလ္ တစ္ေယာက္အေနႏွင့္ “မုခ်” ဆိုသည္ကို ခ်ဳိျမဲခ်ဳိေနလွ်င္ ထိုပုဂၢိဳလ္ အိုင္ဒီယာအုံးလြဲေနၿပီဟု မွန္းဆႏိုင္သည္။
ကုထံုး
သာမန္အံုးလြဲလွ်င္ မိမိအုံးေသာ ေခါင္းအံုးကို ေနပူထုတ္လွမ္းၿပီး တုတ္ႀကီးႀကီးႏွင့္႐ိုက္ဟု လူႀကီးသူမေတြက ေျပာသံၾကားဖူးသည္။ (ဟုတ္မဟုတ္ေတာ့ မသိ) အိုင္ဒီယာအုန္းလြဲလွ်င္ေကာ မိမိဖတ္ေနက်စာအုပ္ေတြ ေနပူထုတ္လွမ္းၿပီး တုတ္ႏွင့္႐ိုက္ရမည္လား မဆိုႏိုင္။ ေသခ်ာတာတစ္ခုကမူ ပုခံုးကို လက္၀ါးေစာင္းႏွင့္ နာနာခုတ္လွ်င္ အံုးလြဲတာသက္သာသည္။ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေပ်ာက္ဖို႔ ေခါင္းကို နာနာထုရမည္လား၊ စဥ္းစားဖို႔ေကာင္းမည္ ထင္ပါသည္။
ေတာမက္ဖရီးမင္းကေတာ့ ကုထံုးတစ္ခု ေပးပါသည္။ သူ႔ကုထံုးက သူမ်ားကို အားကိုးလို႔မျဖစ္။ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ေလ့က်င့္ယူရမည့္သေဘာရွိသည္။ “မိမိကိုယ္ကိုယ္ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ျခင္း” (Introspection) ဟု ေခၚသည္။ ဤသို႔ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ရာတြင္ သာမန္ဆန္းစစ္႐ံုႏွင့္ မရ။ ႐ိုး႐ိုးသားသား ဆန္းစစ္ရမည္ဟုဆိုသည္။ ႐ိုးသားသည္ ဆိုရာတြင္လည္း သာမန္႐ိုးသား႐ံုႏွင့္မရ၊ ရက္ရက္စက္စက္႐ိုးသားရမည္ဟု ဆိုသည္။ Brutally Honest ဟု သံုးပါသည္။ ဤကုထံုးအတြက္ ဖရီးမင္းအၾကံေပးတာတစ္ခုလည္း ရွိေသးသည္။ A.A. ဟု လူသိမ်ားေသာ (Alcoholics Anonymous) အဖြဲ႕မ်ားလို တိုင္းျပည္အလိုက္၊ ကုမၸဏီအလိုက္ အဖြဲ႕အစည္းေတြရွိဖို႔ လိုလိမ့္မည္ဟု အၾကံျပဳသည္။ ဤလိုအဖြဲ႕မ်ဳိးကိုမူ “အမည္မေဖာ္လိုေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား” (Organizations Anonymous) ဟု ေခၚရမည္ ထင္သည္။ အတိုေကာက္ ဆိုပါစို႔။
A.A. မွာ အရက္ျဖတ္လိုေသာ အရက္သမားမ်ားစုထားသည့္ “ကလပ္” ျဖစ္သည္။ မိမိတို႔အခ်င္းခ်င္းေတြ႕ဆံုကာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဆြးေႏြးၿပီး အရက္ျဖတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾကသည္။ လက္ေတြ႕ေအာင္ျမင္မႈရေနသည္ဟုလည္း သိရသည္။ တစ္ခုေတာ့ရွိသည္။ သူတို႔ ေဆြးေႏြးပြဲေတြက ႐ိုးသားရသည္။ ရက္ရက္စက္စက္ႀကီးကို ႐ိုးသားရသည္။ အဖြဲ႕၀င္အသစ္တစ္ေယာက္ ပထမဆံုးေဆြးေႏြးပြဲတက္သည္ႏွင့္ စင္ျမင့္ေပၚတက္ၿပီး ခုလို ေၾကျငာရသည္။ “ကၽြန္ေတာ္ေမာင္ျဖဴပါ၊ ကၽြန္ေတာ္ အရက္သမားပါ” စသည္ျဖင့္။ O.A. အဖြဲ႕အေနႏွင့္လည္း အလားတူ ႐ိုးသားဖို႔ လိုပါလိမ့္မည္။ ပထမဆံုးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ “ကၽြန္ေတာ့္နာမည္ ေမာင္နီပါ၊ ကမာရြတ္မွာေနပါတယ္။ စာမဖတ္တာၾကာပါၿပီ….” စသည္ျဖင့္၊ စသည္ျဖင့္…။
စာညႊန္း 1. The Lexus and the Olive Tree
2. The World is Flat
ဤေရာဂါစုအေၾကာင္းကို စတင္ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သူမွာ နယူးေယာက္တိုင္း(မ္)ဂ်ာနယ္လစ္ “ေတာမတ္ဖရီးမင္း” ျဖစ္သည္။ သူက အမ္အိုင္ဒီအက္စ္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ယခုလို အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ျပသည္။ “ေဖာေရာင္၊ ပြေရာင္း၊ အေၾကာမာ၊ အသည္းၾကြပ္ေနေသာ မည္သည့္ ကုမၸဏီ၊ မည္သည့္ႏိုင္ငံေရး အင္အားစုကိုမဆို စြဲကပ္ႏိုင္ေသာ ေရာဂါျဖစ္သည္။ ကုမၸဏီတစ္ခု ၏ ကုန္ထုတ္သတၱိကို တိုးပြားေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ေတာ့ေသာအခါ၊ ၀န္ထမ္းသို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံသားမ်ား၏ လူေနမႈအဆင့္ကို မျမွင့္တင္ႏိုင္ေတာ့ေသာအခါ၊ ေခတ္မီနည္းပညာမ်ားႏွင့္ ေ၀းသထက္ေ၀းလာေသာအခါ၊ အျမန္ကမၻာကို အမွီမလိုက္ႏိုင္ေတာ့ေသာအခါ ဤေရာဂါစု ေပၚတတ္သည္။ ဤေရာဂါ ရၿပီဆိုသည္ႏွင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအားလံုးေလာက္ ရပ္ဆိုင္းသြားၿပီး အခ်ိန္တိုအတြင္း ကုသေပ်ာက္ကင္းဖို႔မလြယ္ေသာ နာတာရွည္ေရာဂါ ျဖစ္သြားတတ္သည္။”
စသည္ျဖင့္…..။
အမ္အိုင္ဒီအက္စ္၏ ေရာဂါလကၡဏာမ်ားကိုမူ အဖြဲ႕အစည္းလိုက္ထက္ ပါ၀င္သူတစ္ဦးခ်င္းစီ၏ စဥ္းစားပံုတြင္ ပို၍ ထင္သာျမင္သာရွိလိမ့္မည္ဟု ဆိုပါသည္။ ဤသို႔ေသာ ေရာဂါလကၡဏာစုမ်ားကို Idea Sclerosis ဟု အမည္ေပးထားသည္။ အေတြးအျမင္ မာေက်ာသြားျခင္း၊ ၾကြပ္ဆတ္သြားျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ ရပါလိမ့္မည္။ စာေရးသူအေနႏွင့္မူ “အိုင္ဒီယာအံုးလြဲျခင္း” ဟု ျမန္မာမႈ ျပဳခ်င္သည္။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား မၾကာခဏဆိုသလို ၾကံဳဖူးၾကမည္ထင္ေသာ “အံုးလြဲေ၀ဒနာ”ႏွင့္ သေဘာသဘာ၀တူေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ အံုးလြဲၿပီဆိုသည္ႏွင့္ ဇတ္ႀကီးခိုင္သြားၿပီး ဘယ္ဘက္လွည့္မရ ညာဘက္လွည့္မရ ေတာင့္ေတာင့္ႀကီးျဖစ္သြားသည္။ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲၿပီဆိုလွ်င္မူ ဇက္ပါမက ေခါင္းပါ ခိုင္သြားေတာ့သည္။ ထက္ေအာက္၀ဲယာ မလွည့္ႏိုင္ မၾကည့္ႏိုင္ မ်က္ႏွာမူရာ တစ္ဖက္တည္းကိုသာ ျမင္တတ္ ၾကည့္တတ္ေတာ့သည္။
အံုးလြဲလကၡဏာမ်ား
၁။ အေျဖာင့္စဥ္းစားနည္း (Linear Thinking)
“တစ္ၿပီးရင္ႏွစ္၊ ႏွစ္ၿပီးရင္သံုး” ဆိုေသာ အစီအစဥ္အတိုင္း စဥ္းစားနည္းျဖစ္ပါသည္။ အေတြ႕အၾကံဳကိုအေျခခံေသာ စဥ္းစားနည္းျဖစ္သည္။“မေန႔က ဒီလိုျဖစ္ခဲ့သည္။ ကေန႔ ဒီလိုျဖစ္ေနသည္။ ဒါေၾကာင့္ နက္ျဖန္ခါ ဒီလိုပဲျဖစ္ရမည္။” ဟု ယတိျပတ္ ဆံုးျဖတ္ေလ့ရွိသည္။ အိုင္တီေတာ္လွန္ေရးမတိုင္မီ “အဆက္အစပ္ရွိေသာေခတ္” (Age of continuity) တြင္ အထိုက္အေလ်ာက္္ အသံုးတည့္ခဲ့ေသာ္လည္း ယခု အလုပ္မျဖစ္ေတာ့ပါ။ အိုင္တီေတာ္လွန္ေရးေနာက္ပိုင္း ျဖစ္ရပ္တို႔မွာ မ်ဥ္းတန္းသေဘာ (Linear) ထက္ မ်ဥ္းတန္း မဟုတ္သည့္သေဘာ (Non-linear) က ကဲလာေသာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။ ဤသည္ကို “ပီတာဒရပ္ကာ”က “အဆက္ျပတ္သြားေသာေခတ္” (Age of Dis-continuity) ဟု အမည္ေပးထားသည္။ ဤေခတ္တြင္ အေတြ႕အၾကံဳထက္ ပညာက အဓိက ျဖစ္လာသည္။ သို႔အတြက္ “အေျဖာင့္စဥ္းစားနည္း”ႏွင့္ အသားက်ေနၿပီဆိုလွ်င္ မိမိကိုယ္တိုင္ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေနၿပီဟု သိအပ္သည္။
၂။ တစ္မဟုတ္ ႏွစ္ ေလာဂ်စ္ (Either or Logic)
None (ဘာမွမရွိ) ဆိုေသာ စကားရပ္ႏွင့္ All (အားလံုး) ဆိုေသာ စကားရပ္တို႔ၾကားတြင္ အျခားအဆင့္အမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိႏိုင္ပါသည္။ (A few, Some, Many, Most, the Majority, by and large) စသည္ျဖင့္ သို႔ႏွင့္တိုင္ ေခါမေခတ္ကတည္းက အက်င့္ပါေနေသာစဥ္းစားနည္းအရ ၾကားအဆင့္မ်ားကို ထည့္မတြက္။ Non မဟုတ္လွ်င္ All ၊ All မဟုတ္လွ်င္ Non သာ ျဖစ္ေတာ့သည္။ တစ္မဟုတ္လွ်င္ႏွစ္၊ မျဖဴလွ်င္မည္း၊ မိတ္ေဆြမဟုတ္လွ်င္ ရန္သူ၊ ငါ့ဖက္သား မဟုတ္လွ်င္ သူ႔ဖက္သားစေသာ စဥ္းစားနည္းျဖစ္ပါသည္။ ဤသို႔ေသာ Either or ေလာဂ်စ္ အက်င့္ပါေနၿပီဆိုလွ်င္ မိမိကိုယ္ကို အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေနၿပီဟုသိ။
၃။ အတိတ္လြမ္းေ၀ဒနာ (Nostalgia)
ကာလသံုးပါးရွိသည့္အနက္ အနာဂတ္ကို စိတ္မ၀င္စား၊ ပစၥဳပၸန္တြင္လည္းမေန၊ အတိတ္ကိုသာ လြမ္းေနလိုလွ်င္ ဤသို႔ေသာစိတ္အခံကို အတိတ္လြမ္းေ၀ဒနာ သို႔မဟုတ္ အိမ္လြမ္းစိတ္ဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ ဤေ၀ဒနာ စြဲကပ္လာလွ်င္ အစြဲကပ္ခံပုဂၢိဳလ္မွာ အသစ္ျဖစ္ထြန္းမႈအားလံုးကို ခံတြင္းမေတြ႕ႏိုင္ ျဖစ္လာသည္။ ျပႆနာတစ္ခုႏွင့္ ၾကံဳရတုိင္း “ေရွ႕ေမွ်ာ္ၾကည့္” (Foresight) ဖို႔ထက္ “ေနာက္ျပန္ၾကည့္” (Hind sight) ဖို႔သာ အာ႐ံုညြတ္ေတာ့သည္။ အကယ္၍ မိမိတြင္ အတိတ္လြမ္းေ၀ဒနာ အစြဲရင့္ေနၿပီဆိုလွ်င္ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေနၿပီဟု နားလည္အပ္သည္။
၄။ တံခါးပိတ္စဥ္းစားနည္း (Closed Minded Thinking)
အထူးသျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ပညာျပည့္၀လွၿပီဟု အထင္ေရာက္ေနတတ္ေသာ “တစ္၀စ္တစ္ပ်က္ ပညာတတ္မ်ား” (Half Educated) တြင္ အေတြ႕ရမ်ားသည့္ စဥ္းစားနည္းျဖစ္ပါသည္။ ဤပုဂၢိဳလ္မ်ားအေနႏွင့္ အမွန္တရားအားလံုး ငါ့ေခါင္းထဲ ရွိၿပီးၿပီ၊ ေနာက္ထပ္ျဖည့္စရာမလိုေတာ့ဟု ထင္တစ္လံုးႏွင့္ ေနတတ္သည္။ ေျပာရလွ်င္ ဘာတစ္ခုမွ အသစ္ထပ္အ၀င္မခံေတာ့ဘဲ မိမိစိတ္ကို တံခါးပိတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ အိုင္ဒီယာအသစ္တစ္ခု ေပၚလာသည္ႏွင့္ မိမိေခါင္းထဲမွ ရွိရင္းစြဲ အိုင္ဒီယာႏွင့္ ညီမွ်ျခင္းခ်ၾကည့္မည္။ နီးစပ္တူညီလွ်င္ “မဆိုးပါဘူး”ဟု မွတ္ခ်က္ခ်မည္။ မတူလွ်င္ “အလကားဟာပါ” ဆိုၿပီး ပယ္မည္။ ဤသို႔ မိမိကိုယ္ကို ေခတ္မရွိေတာ့သည့္ အိုင္ဒီယာအက်ဥ္းေထာင္ထဲတြင္ ေသာ့ခတ္ထားမိၿပီဆိုလွ်င္ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲဖို႔ ေသခ်ာၿပီ။
၅။ မုခ်ေအာင္ရမည့္ ခ်ဥ္းကပ္မႈ (For Certain Approach)
“----မုခ်ေအာင္ရမည္” ဆိုေသာ ေၾကြးေၾကာ္သံေတြကို မၾကာခဏဆိုသလို ၾကားဖူးၾကမည္ထင္ပါသည္။ လက္ေတြ႕တြင္မူ “မမုခ်”တာက မ်ားသည္။ စင္စစ္ ဤခ်ဥ္းကပ္နည္းမွာ မိမိစိတ္ဓာတ္ကို သံခဲတင္ရာတြင္သာ အသံုးတည့္ေကာင္း တည့္ႏိုင္ေသာ္လည္း လက္ေတြ႕က်သည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ “မုခ်” ဟု ဆိုလိုက္သည္ႏွင့္ မေရရာမႈမ်ားကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈရာေရာက္သြားေတာ့သည္။ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခုတြင္ အေသရပ္လိုက္သည္ႏွင့္ အျခားေသာျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားကို ပစ္ပယ္ရာေရာက္သည္။ အထူးသျဖင့္ “ဧကန္မဲ့မႈ” (Uncertainty) ႏွင့္ “အကဲဆတ္မႈ” (Fragility) တို႔ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳေနရေသာ အိုင္တီေခတ္တြင္ “မုခ်”ဆိုသည္မွာ ေခတ္ႏွင့္ အံေခ်ာ္ေနပါၿပီ။ အကယ္၍ အၾကင္လူပုဂၢိဳလ္ တစ္ေယာက္အေနႏွင့္ “မုခ်” ဆိုသည္ကို ခ်ဳိျမဲခ်ဳိေနလွ်င္ ထိုပုဂၢိဳလ္ အိုင္ဒီယာအုံးလြဲေနၿပီဟု မွန္းဆႏိုင္သည္။
ကုထံုး
သာမန္အံုးလြဲလွ်င္ မိမိအုံးေသာ ေခါင္းအံုးကို ေနပူထုတ္လွမ္းၿပီး တုတ္ႀကီးႀကီးႏွင့္႐ိုက္ဟု လူႀကီးသူမေတြက ေျပာသံၾကားဖူးသည္။ (ဟုတ္မဟုတ္ေတာ့ မသိ) အိုင္ဒီယာအုန္းလြဲလွ်င္ေကာ မိမိဖတ္ေနက်စာအုပ္ေတြ ေနပူထုတ္လွမ္းၿပီး တုတ္ႏွင့္႐ိုက္ရမည္လား မဆိုႏိုင္။ ေသခ်ာတာတစ္ခုကမူ ပုခံုးကို လက္၀ါးေစာင္းႏွင့္ နာနာခုတ္လွ်င္ အံုးလြဲတာသက္သာသည္။ အိုင္ဒီယာအံုးလြဲေပ်ာက္ဖို႔ ေခါင္းကို နာနာထုရမည္လား၊ စဥ္းစားဖို႔ေကာင္းမည္ ထင္ပါသည္။
ေတာမက္ဖရီးမင္းကေတာ့ ကုထံုးတစ္ခု ေပးပါသည္။ သူ႔ကုထံုးက သူမ်ားကို အားကိုးလို႔မျဖစ္။ ကိုယ့္ဘာသာကိုယ္ ေလ့က်င့္ယူရမည့္သေဘာရွိသည္။ “မိမိကိုယ္ကိုယ္ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ျခင္း” (Introspection) ဟု ေခၚသည္။ ဤသို႔ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ရာတြင္ သာမန္ဆန္းစစ္႐ံုႏွင့္ မရ။ ႐ိုး႐ိုးသားသား ဆန္းစစ္ရမည္ဟုဆိုသည္။ ႐ိုးသားသည္ ဆိုရာတြင္လည္း သာမန္႐ိုးသား႐ံုႏွင့္မရ၊ ရက္ရက္စက္စက္႐ိုးသားရမည္ဟု ဆိုသည္။ Brutally Honest ဟု သံုးပါသည္။ ဤကုထံုးအတြက္ ဖရီးမင္းအၾကံေပးတာတစ္ခုလည္း ရွိေသးသည္။ A.A. ဟု လူသိမ်ားေသာ (Alcoholics Anonymous) အဖြဲ႕မ်ားလို တိုင္းျပည္အလိုက္၊ ကုမၸဏီအလိုက္ အဖြဲ႕အစည္းေတြရွိဖို႔ လိုလိမ့္မည္ဟု အၾကံျပဳသည္။ ဤလိုအဖြဲ႕မ်ဳိးကိုမူ “အမည္မေဖာ္လိုေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား” (Organizations Anonymous) ဟု ေခၚရမည္ ထင္သည္။ အတိုေကာက္ ဆိုပါစို႔။
A.A. မွာ အရက္ျဖတ္လိုေသာ အရက္သမားမ်ားစုထားသည့္ “ကလပ္” ျဖစ္သည္။ မိမိတို႔အခ်င္းခ်င္းေတြ႕ဆံုကာ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဆြးေႏြးၿပီး အရက္ျဖတ္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾကသည္။ လက္ေတြ႕ေအာင္ျမင္မႈရေနသည္ဟုလည္း သိရသည္။ တစ္ခုေတာ့ရွိသည္။ သူတို႔ ေဆြးေႏြးပြဲေတြက ႐ိုးသားရသည္။ ရက္ရက္စက္စက္ႀကီးကို ႐ိုးသားရသည္။ အဖြဲ႕၀င္အသစ္တစ္ေယာက္ ပထမဆံုးေဆြးေႏြးပြဲတက္သည္ႏွင့္ စင္ျမင့္ေပၚတက္ၿပီး ခုလို ေၾကျငာရသည္။ “ကၽြန္ေတာ္ေမာင္ျဖဴပါ၊ ကၽြန္ေတာ္ အရက္သမားပါ” စသည္ျဖင့္။ O.A. အဖြဲ႕အေနႏွင့္လည္း အလားတူ ႐ိုးသားဖို႔ လိုပါလိမ့္မည္။ ပထမဆံုးေဆြးေႏြးပြဲတြင္ “ကၽြန္ေတာ့္နာမည္ ေမာင္နီပါ၊ ကမာရြတ္မွာေနပါတယ္။ စာမဖတ္တာၾကာပါၿပီ….” စသည္ျဖင့္၊ စသည္ျဖင့္…။
စာညႊန္း 1. The Lexus and the Olive Tree
2. The World is Flat
Comments
Post a Comment