ခရစ္ႏွစ္ ၂၀၁၀ မွာထုတ္တဲ့ ရနံ႔သစ္မဂၢဇင္း၊ အမွတ္-၁၅ မွာ ဆရာခ်ိန္(ပဲခူး) ဆိုသူရဲ႕ `စာေပသစ္ သို႔မဟုတ္ ေခတ္ၿပိဳင္ခံစားမႈေတြၾကားမွ..´ ေဆာင္းပါးကို ဖတ္ရေတာ့ ေဆြးေႏြးခ်င္တာေလးေတြ ေပၚလာပါတယ္။ အဓိကကေတာ့ စာေပေ၀ဖန္ေရး အပိုင္းပါပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရး၊ အႏုပညာ (တစ္စံုတရာအေပၚ) ေ၀ဖန္ေရးေတြကို ကၽြန္ေတာ္ စိတ္၀င္စားတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း ေလ့လာပါတယ္။ ဒီေလ့လာမႈကေတာ့ ေသမွၿပီးမွာပဲလို႔ ထင္တယ္။ ေရွ႕မွာ ညႊန္းခဲ့တဲ့ ဆရာခ်ိန္ဆိုသူရဲ႕ ေဆာင္းပါးထဲက `ေ၀ဖန္ေရး´ နဲ႔ မဆိုင္လွတဲ့ ဒဂုန္တာရာအေၾကာင္းကို ခ်န္ခဲ့ပါ့မယ္။ ဆိုခဲ့ၿပီးတဲ့အတိုင္း ေဆြးေႏြးခ်င္တာက အဲဒီေဆာင္းပါးရဲ႕ ပထမပိုင္းမွာပါတဲ့ စာေပေ၀ဖန္ေရးအေၾကာင္း ျဖစ္ေနလို႔ပါ။
ပထမဦးဆံုးအေနနဲ႔ကေတာ့ ေဆာင္းပါးပါ ေဟာဒီ `အဆို´ ကို ဖတ္ၾကည့္ပါ။
စာေပေ၀ဖန္ေရးသည္ ျမန္မာ့ ေရွးေဟာင္းဂႏၱ၀င္စာေပမ်ားကို ေခတ္အျမင္ေခတ္အေတြးႏွင့္ ျပန္လည္ေ၀ဖန္သံုးသပ္ရာမွ ေခတ္စားတြင္က်ယ္လာေသာ အႏုပညာလုပ္ငန္းတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။
ဒီအဆိုမွာ `ထိုစဥ္က´ လို႔ အညႊန္းပါခဲ့ရင္ တစ္မ်ဳိး။ ခုအတိုင္းကေတာ့ ျမန္မာစာေပေလာကရဲ႕ ေ၀ဖန္ေရးတစ္ခုလံုးကို ေယဘုယ်အေနအထားထဲထည့္ၿပီး အခိုင္အမာအဆိုျပဳထားသလိုပဲ။ တကယ္ေတာ့ စာေပေ၀ဖန္ေရးဟာ စာ(အေရးအသား)ေဟာင္းကို လူသစ္က ကာလသစ္တစ္ခုထဲကေန သူ႔အျမင္တစ္ရပ္(တည္း)နဲ႔ `ျပန္လည္ေ၀ဖန္သံုးသပ္´ တာေတာ့ မဟုတ္ဘူး ေ၀ဖန္ေရးတိုင္းဟာ (အထူးသျဖင့္ ဒီကေန႔ပညာေခတ္ထဲမွာ) သူ႔စည္းသူ႔ကမ္းနဲ႔ ေ၀ဖန္ၾကတာခ်ည္းပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးဟာ ပညာရပ္တစ္ခုပဲ။ အလကားပဲတင္း ကေစာ္ေသာက္ရင္း၊ အျမည္း၀ါးရင္းလုပ္တဲ့ အလုပ္ေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ဒီအဆိုမွာပဲ ေနာက္တစ္ခ်က္စဥ္းစားၾကည့္ဖို႔လိုတာ စာေပေ၀ဖန္ေရးဟာ အႏုပညာလားဆိုတာပဲ။ အႏုပညာဆိုတာ အႏုပညာရွင္က ဖန္တီးအားထုတ္ၿပီး ေဖာ္ထုတ္တင္ျပမႈတစ္ရပ္ဆိုရင္ (ဒါမွမဟုတ္ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ယာယီအေနနဲ႔ လက္ခံၾကည့္တယ္ဆိုရင္) စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ ဘယ္အပိုင္းက ဖန္တီးထားသလဲဆိုတာကို ေသေသခ်ာခ်ာ စဥ္းစားၾကည့္ဖို႔လိုမယ္။ အေၾကာင္းက စာေပ (ဒါမွမဟုတ္ အႏုပညာတစ္စံုတရာအေပၚ) ေ၀ဖန္တယ္ဆိုရာမွာ ေ၀ဖန္သူရဲ႕ ဖန္တီးခ်က္ မပါဘူး။ ေ၀ဖန္သူဟာ သူရပ္တည္ေနတဲ့ စနစ္/နည္းပညာအေျခခံ ရပ္၀န္းအထဲကေန ေ၀ဖႏၱိကျပဳဆင္ေျခ (Critical Thinking ကို ဆိုလိုတာပါ) အေျခခံနဲ႔ ေ၀ဖန္တာပဲ။ သူ႔အေတြးနယ္ခ်ဲ႕ခ်င္ရင္ ခ်ဲ႕ႏိုင္တဲ့အခြင့္အေရးမ်ဳိး မရွိဘူး။ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ေျပာႏိုင္တာတစ္ခုက ေ၀ဖန္ေရးဟာ ဖန္တီးတာ Creation မဟုတ္ေပတဲ့ ျပန္လည္ဖန္တီးျပတဲ့သေဘာ Re-creation ေတာ့ ပါတယ္။ အရင္းခံအေၾကာင္းတစ္ရပ္ေပၚမွာတည္ၿပီး ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျပတာမ်ဳိးပဲ။
တကယ္တမ္းတမ္းမွာေတာ့ ေ၀ဖန္ေရးကို အႏုပညာရယ္လို႔ေျပာဖို႔ (သတ္မွတ္ပိုင္းျခင္းလိုက္ဖို႔) သိပ္မလြယ္လွဘူး။ အဂၤလိပ္လိုေရးတဲ့ The art of criticism မွာ Art ဟာ အႏုပညာရယ္လို႔ ရည္ရြယ္ထားတာမဟုတ္ဘူး။ ပညာပဲ။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ တခ်ဳိ႕ေနရာတြင္မွာ The science of criticism လို႔ ေရးၾကတာ။ ဒါကလည္း ပညာလို႔ပဲ ရည္ညႊန္းေျပာတာ။ ၀ိဇၨာေတြ၊ သိပၸံေတြ၊ အႏုပညာေတြကို ဆိုလိုတာမဟုတ္ဘူး။ ဆြန္ဇဘင္ဇာကို အဂၤလိပ္လို Sun Zu Art of War လို႔ ဆိုတယ္။ စစ္ရဲ႕ အႏုပညာမဟုတ္ဘူး။ စစ္ပညာပဲ [စာေရးဆရာႀကီး တိုက္စိုးက (ထင္တယ္) ေျပာဖူးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ Art နဲ႔ Science ကို ၀ိဇၨာနဲ႔သိပၸံလို႔ လုပ္ကတည္းက လြဲကုန္တာပဲ။ အမွန္မွာေတာ့ ပညာပဲတဲ့] သူတို႔ဆီမွာေတာ့ ၁၉ ရာစု ကာလရဲ႕ ဒုတိယပိုင္းေလာက္ကစၿပီး စနစ္တက် ေ၀ဖန္ေရးေတြ ေပၚခဲ့တယ္ (ဆိုလိုတာက၊ ဒီအရင္ကဟာေတြမွာ ခိုင္မာတဲ့ပညာရပ္ အေျခခံပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ ေ၀ဖန္တာနည္းတယ္။) ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာေတာ့ ခုခ်ိန္အထိ (ေရွ႕မွာ ညႊန္းခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးရွင္အလိုအရေတာ့) `စာေပေ၀ဖန္ေရးဟူသည္ စာေပကိုဖတ္႐ႈေလ့လာၿပီး ေၾကာင္းက်ဳိးေထာက္ျပေ၀ဖန္ေသာ ပညာရပ္ဟုလည္း ဆိုႏိုင္ပါသည္´ တဲ့။ ဒီအဆိုနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကၽြန္ေတာ့္အျမင္ေျပာရရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔လူမ်ဳိးအေနနဲ႔ စာေပေ၀ဖန္ေရးဆိုတာကို ဒီထက္ အေတာ္ကေလးျမွင့္ၿပီး ျမင္တတ္ဖို႔လိုၿပီလို႔ ထင္တယ္။ အခ်ိန္တန္ၿပီ။ ဆိုလိုတာက အေရးအသားတစ္ခုကိုဖတ္ၿပီး ဘာအေၾကာင္းအက်ဳိးနဲ႔ ေထာက္ျပမွာလဲ။ က်ဳပ္ေယာကၡမႀကီးက ဒီစာအုပ္မေကာင္းဘူးေျပာလို႔ ဒီစာအုပ္မေကာင္းဘူးလို႔ေျပာတာလည္း အေၾကာင္းအက်ဳိးနဲ႔ပဲ။ ဒါေပတဲ့ ဒီကေန႔ေခတ္ကာလမွာ ဒီလိုေၾကာင္းက်ုိးျပတာမ်ဳိးဟာ ျပည့္စံုလံုေလာက္တဲ့ ဆင္ေျခတစ္ရပ္မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ပညာရပ္အေျခခံ အဆိုတစ္စံုတစ္ရာနဲ႔ ညွိႏိုင္မွ၊ ယွဥ္ျပႏိုင္မွ၊ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး အကဲျဖတ္ျပႏိုင္မွ၊ စနစ္တက်ေ၀ဖန္ေရးျဖစ္မွာ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က `... စာေပေ၀ဖန္ေရးသည္ ေကာင္းလွ်င္ ေကာင္းသည့္အခ်က္ ေထာက္ျပရသလို ဆိုးလွ်င္ ဆိုးသည့္အခ်က္ကို ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် ေ၀ဖန္ရေသာ အႏုပညာပင္ျဖစ္သည္´ ဆိုတဲ့အခ်က္။ ေကာင္းၿပီ။ `... ေကာင္းလွ်င္ ေကာင္းသလို´ ဆိုတဲ့အခ်က္မွာ ဘယ္လိုေကာင္းတာလဲ။ ဘယ္လုိဟာမ်ဳိးကို ေကာင္းတယ္ေခၚသလဲ။ ေကာင္းတယ္လို႔ အဆိုျပဳဖို႔ဟာက ဘယ္သူ႔ရဲ႕ `စံ´ နဲ႔လဲ။ ေကာင္းတယ္ဆိုတာကိုေျပာဖို႔၊ အဆိုျပဳဖို႔ဆိုတာက မလြယ္လွဘူး။ စာေပလိုဟာမ်ဳိးမေျပာနဲ႔၊ မုန္႔ဟင္းခါးတစ္ပြဲကိုေတာင္ လြယ္လြယ္ေျပာဖို႔ မလြယ္လွဘူး။ စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာတစ္စံုတရာကို ေကာင္း၏၊ မေကာင္း၏ ေျပာႏိုင္ဖို႔ဆိုတာကို မေျပာခင္ ကိုယ္က ဘာနဲ႔တိုင္းမယ္ဆိုတာကို သိထားဦးမွ။။ `ဒီအခ်က္ကေလးကေတာ့ အေကာင္းသား´ ဆိုၿပီး ေထာက္ျပတဲ့ေလမ်ဳိးေတြ ျမန္မာစာေပေလာကမွာ ေ၀ဖန္ေရးေယာင္ေယာင္ေတြ ေရးေလ့ရွိတယ္။ စာတစ္ပုဒ္၊ စာတစ္အုပ္ထဲက အခ်က္တစ္ခု (တစ္ခုထက္ပိုႏိုင္တယ္) ကို ေကာင္းလွခ်ည္ၾသ လုပ္ျပႏိုင္ရံုနဲ႔ စာေပေ၀ဖန္ေရး ျဖစ္မွာတဲ့လား။ အဲဒီေလာက္ေရးတာကို စာေပေ၀ဖန္ေရးပဲရယ္လို႔ ထင္တဲ့ အဆင့္အတန္းေလာက္မွာေတာ့ ဟုတ္ေကာင္းဟုတ္မယ္။ တကယ့္စာေပေ၀ဖန္ေရးေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ တကယ့္စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး အကဲျဖတ္မႈဟာ လိုအပ္တယ္။ ဒီလိုပဲ `... ဆိုးရင္ဆိုးသည့္အခ်က္ကို ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သံုးသပ္ေ၀ဖန္ရေသာ အႏုပညာပင္ျဖစ္သည္´ ဆိုတဲ့ အခ်က္မွာလည္း ဆိုးတာကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာအကဲျဖတ္ဖို႔ စံေတြလိုတယ္။ ဒီေနရာမွာ `ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သံုးသပ္ေ၀ဖန္ရေသာ..´ ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုထပ္ၿပီး ဂရုျပဳေလ့လာၾကည့္ၾကေစခ်င္တယ္။ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က်လို႔ ဆိုရာမွာ ဘယ္သူ႔ရဲ႕ဓမၼဓိ႒ာန္က်မႈလဲ၊ ဆိုတာက အဓိကျပႆနာ (ျပႆနာဆိုတာက ဆက္လက္ႏွီးေႏွာဖို႔လိုေသးတဲ့သေဘာနဲ႔ ဒီေနရာမွာ ယူပါတယ္) ေ၀ဖန္သူရဲ႕ ရပ္တည္ေနတဲ့ အေနအထားအထဲ ဓမၼဓိ႒ာန္က်မႈ ျဖစ္ရလိမ့္မယ္။ ေ၀ဖန္သူကိုယ္တိုင္က သူဘယ္မွာ ရပ္တည္ေနတယ္ဆိုတာကို မေျပာႏိုင္ရင္ (မေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္) ဓမၼဓိ႒ာန္က်ျပစရာ ရွိမွာမဟုတ္ဘူး။ ဆိုလိုတာက ၀ါဒ၊ စနစ္၊ အျမင္၊ ပညာရပ္ တစ္ခုခုအထဲကေန ၿပီးေတာ့မွသာ ဓမၼဓိ႒ာန္က်ျပလို႔ရမယ္။ ဥပမာ မာ့(စ္)ရဲ႕ အႏုပညာဆိုင္ရာအဆိုေတြ [ဒီမွာ မာ့(စ္)၀ါဒကို ဆိုလိုတာမဟုတ္ပါ] အရ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် ေ၀ဖန္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ဒါေပတဲ့လည္း ဒီဓမၼဓိ႒ာန္က်တယ္ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းကိုက ေ၀ဖန္ေရးပညာရပ္ထဲမွာ မလိုအပ္ဘဲ လႈိင္လႈိင္ခ်ည္းသံုးေနတဲ့ အသံုးအႏႈန္းျဖစ္ေနျပန္တယ္။ (တျခားေနရာေတြမွာ လိုအပ္ေကာင္း လိုအပ္မယ္) ဒီအသံုးအႏႈန္းဟာ ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္မွာ အေတာ့္ကိုသံုးခဲ့ၾကၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆိုရွယ္လစ္လက္က်န္ ခပ္တိုင္းငန္ေတြက မဆင္မျခင္နဲ႔ ဆက္သံုးလာခဲ့ၾကတယ္။ ၀ါဒ၊ စနစ္၊ အျမင္၊ ပညာရပ္တစ္ခုခုအထဲကေန ေလ့လာ၊ စိစစ္၊ ေ၀ဖန္တဲ့အခါ ဓမၼဓိ႒ာန္က်ေလ့လာ၊ စိစစ္၊ ေ၀ဖန္တယ္လို႔ အဆိုျပဳလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ အဲဒီ ၀ါဒ၊ စနစ္၊ အျမင္၊ ပညာရပ္တစ္ခုခုဟာ လံုး၀ အားကိုးအားထားျပဳႏိုင္မႈ မရွိေသးတဲ့သေဘာ ေဆာင္သြားတယ္။ အျပည့္အ၀ လက္မခံႏိုင္ေသးတဲ့သေဘာ သက္ေရာက္သြားတယ္။ ဥပမာ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ စိစစ္ၾကည့္တယ္ဆိုတာနဲ႔ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် စိစစ္ေလ့လာၾကည့္တယ္ဆိုတာဟာ မတူၾကဘူး။ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ စိစစ္ၾကည့္တယ္ဆိုတာက သံသယကင္းရွင္းစြာနဲ႔ ရွိရင္းစြဲအဆိုေတြအတိုင္း ျပဳမူတာ။ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ ဓမၼဓိ႒ာန္က် စိစစ္ၾကည့္တ္ဆိုတာက ရွိရင္းစြဲအဆိုေတြအတြင္းမွာ သံသယတစ္စံုတရာရွိေနခဲ့လို႔ ဓမၼဓိ႒ာန္က်ေအာင္ ၾကံေဆာင္အားထုတ္ၿပီး ျပဳမူတာ။ သေဘာက လံုး၀ဥႆံုသေဘာတူထားျခင္း မရွိဘဲလွ်က္ မိမိက ဓမၼဓိ႒ာန္က်ေအာင္ အားထုတ္ၿပီး စိစစ္ေလ့လာတဲ့သေဘာပဲ။ ဒီေတာ့ `ဓမၼဓိ႒ာန္က်က်´ ဆိုတဲ့ စာလံုး/စကားလံုးကို ဆိုရွယ္လစ္လက္က်န္ ခပ္တိုင္းငန္ေတြ လက္ဖြာဖြာနဲ႔ ေလွ်ာက္သံုးလာသလိုမ်ဳိး ေနရာတကာလိုက္သံုးေနလို႔ကေတာ့ မသင့္ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ေ၀ဖန္ေရးအပိုင္းမွာ၊ စနစ္တက်စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ (အဂၤလိပ္ဘာသာစကားအရ သံုးတဲ့ Objective criticism ဆိုတာက ပုဂၢလိကဆႏၵအရ ေပၚေပါက္တတ္တဲ့ တံု႔ျပန္မႈေတြမွာ ဘက္မလိုက္ဖို႔ Unbiased ၊ တစ္ဖတ္သက္ အစြန္းေရာက္အျမင္မရွိဖို႔ Uneccentric ပဲ။ ေ၀ဖန္ေရးမွာ ေထာက္ေထာက္ထားထား၊ ေရာက္ေရာက္ရားရား ပါရွိရမယ္။ အထင္ Opinion နဲ႔ ေလွ်ာက္ေရးတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ တစ္နည္း ခပ္လြယ္လြယ္ဆိုရရင္ေတာ့ Objective Criticism ဟာ သိပၸံပညာမွာ ျပဳမူလုပ္ကိုင္ၾကသလို တိက်တဲ့ စည္းကမ္းကလနားေတြနဲ႔ လုပ္ဖို႔ပဲ စပ္လ်ဥ္းေနလို႔ တစ္ဆက္တည္းတင္ျပရရင္ အဂၤလိပ္လို Subjective criticism ဆိုတာကိုလည္း ပုဂၢလဓိ႒ာန္က်တဲ့ ေ၀ဖန္ေရးပဲလို႔ နားလည္မထားၾကေစခ်င္ဘူး။ အႏုပညာဟာ ကန္႔သတ္ပိုင္းျခားၿပီး ကုန္ပစၥည္းေတြကို အလုပ္ရံုက ထုတ္လုပ္ေပးလိုက္တာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး။ သီးျခားသေဘာေဆာင္ၾကတယ္။ ဒီေတာ့ ယတိျပတ္သေဘာနဲ႔ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားပစ္လို႔ မရႏိုင္ဘူးဆိုတဲ့ သေဘာပဲ။ ဆိုလိုတာက `က´ ကိုျမင္တိုင္း `က´ ကိုရည္ညႊန္းတာပဲလို႔ အႏုပညာဖန္တီးမႈနယ္ပယ္မွာ လက္ခံထားလို႔မရဘူးလို႔ ဆိုခ်င္တာ။
ေနာက္တစ္ခ်က္ စဥ္းစားၾကည့္ၾကေစခ်င္တာက `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထားႏွင့္ ဘက္စံု႐ႈေထာင့္မွ ယထာဘူတက်က် ေ၀ဖန္တတ္ဖို႔ လိုပါသည္´ ဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႔ `... စာေပေ၀ဖန္ေရးလုပ္သူ၏ ႐ိုးေျဖာင့္ျဖဴစင္ေသာ အေျခခံစိတ္ဓါတ္အေရးႀကီးပါသည္´ ဆိုတဲ့ အဆိုႏွစ္ခုပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးလုပ္တဲ့လူမွာ ဘာေၾကာင့္ `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထား´ နဲ႔ `ရိုးေျဖာင့္ျဖဴစင္ေသာ အေျခခံစိတ္´ ရွိဖို႔လိုသလဲ။ ကၽြန္ေတာ္ေတာ့ စဥ္းစားမရဘူး။ စဥ္းစားလို႔ မရ,ရတာက ေ၀ဖန္ေရးလုပ္တယ္ဆိုတာက ပညာရပ္အေျခခံ အသိတစ္စံုတရာအေပၚမွာ အေျခခံၿပီးလုပ္ရတာ။ အလုပ္တစ္ခုပဲ။ အားထုတ္မႈျပဳရတဲ့ အျပဳအမူတစ္ခုပဲ။ ဘယ္ေနရာမွာ၊ ဘာေၾကာင့္ `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထား´ နဲ႔ `ရိုးေျဖာင့္ျဖဴစင္ေသာအေျခခံစိတ္´ ထားရမွာလဲ။ ကုန္သည္ဟာ သူ႔ကုန္ေရာင္းဖို႔ အားထုတ္သလို၊ စစ္သည္ေတာ္ဟာ ရန္သူကိုေအာင္ႏိုင္ဖို႔ အားထုတ္သလို၊ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ကလည္း သူလုပ္ရမယ့္ ေ၀ဖႏၱိကျပဳတာပဲ။ ခ်စ္လို႔၊ မုန္းလို႔၊ ရည္းစားေဟာင္းျဖစ္လို႔၊ မ်က္ႏွာေၾကာမတည့္တဲ့ ေယာက္ဖျဖစ္ေနလို႔ဆိုၿပီး ေ၀ဖန္ေနတာမွမဟုတ္ဘဲ။ သူ႔အလုပ္၊ သူ႔အားထုတ္မႈတစ္ခုပဲ။ ေနာက္တစ္ခ်က္က စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးလုပ္တယ္ဆိုတာက နိဗၺာန္ေရာက္ရာေရာက္ေၾကာင္း မဟုတ္ဘူး။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္အေနနဲ႔ လိုအပ္တာက ေ၀ဖန္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ သိမႈအတိုင္းအတာပဲ။ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြးပဲ။ သူလုပ္ေနတာက ေလာကကိစၥ။ သံသရာက လြတ္ေျမာက္ဖို႔မဟုတ္ဘူး။ မလိုအပ္ဘဲ ေန႔စဥ္ဘ၀အေျခခံ ေရာေထြးေနတတ္တဲ့ လူမႈေရးနဲ႔ ဘာသာေရးစံေတြကို တလြဲဆံပင္ေကာင္းလိုက္လို႔ မရဘူး။ ေရာခ်လိုက္လို႔မရဘူး။ ၿဖီးတီးတီးနဲ႔ စံေတြကို ေရာခ်လိုက္လို႔ မရႏိုင္ဘူး။ ဒါေပတဲ့ ေျပာစရာကေတာ့ ရွိေနတယ္။ ပညာရပ္အေျခခံမပါဘဲ ကိုယ္ထင္ရာေလွ်ာက္ေရးရင္း ေ၀ဖန္ေရးပဲရယ္လို႔ ေၾကြးေၾကာ္ေနတဲ့ အလကားပဲတင္းေတြ၊ ဘာအေျခခံမွ်မရွိဘဲ ဆရာႀကီး၀င္လုပ္ျပခ်င္တာ တြင္းထဲကဖားကေလးေတြနဲ႔ ဣႆာမစၧရိယတစ္ခုတည္းနဲ႔ ေတာေရးေတာင္ေရးတဲ့လူေတြအေနနဲ႔ေတာ့၊ `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထား´ နဲ႔ `ရိုးေျဖာင့္ေသာအေျခခံစိတ္´ ေတြ ဘာေတြ လိုမယ္။ ေ၀ဖန္ေရးကို ပညာရပ္အေျခခံနဲ႔ ေရးသားသူေတြအေနနဲ႔ေတာ့ သူ႔အလုပ္သူ လုပ္တာမို႔ ဒါေတြ မလိုဘူး။ (`အလုပ္´လို႔ ဆိုတာကို `လုပ္ငန္း´ လို႔ နားမလည္လိုက္ေစခ်င္ဘူး)
ဆရာခ်ိန္ဆိုသူရဲ႕ အေရးအသားထဲမွာ ကၽြန္ေတာ္လက္ခံသေဘာတူႏိုင္တာကေတာ့ တစ္ခ်က္ပါတယ္။ အဲဒါက `စာေပေ၀ဖန္ေရးတြင္ အေရးအႀကီးဆံုးအခ်က္မွာ စည္းစနစ္အတြင္းမွ ေ၀ဖန္ေရးလုပ္ရမည္´ ဆိုတဲ့အခ်က္ပဲ။ ဒီအခ်က္ကေတာ့လည္း ေရွ႕မွာ ကၽြန္ေတာ္တင္ျပခဲ့ၿပီးတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္ျဖစ္ေနလို႔ ထပ္ၿပီး မေဆြးေႏြးေတာ့ဘူး။ ဒါေပတဲ့ အဲဒီေအာက္နားဆီမွာ ဆက္ေဖာ္ျပထားတဲ့အခ်က္ေတြက ေရွ႕မွာ ကၽြန္ေတာ္တင္ျပခဲ့သလို စာေပေ၀ဖန္ေရးနဲ႔ သိပ္မဆိုင္တဲ့ အယူအဆေတြ။ ဥပမာ `... ေ၀ဖန္ေရးဆရာ၏ သမာသမတ္ရွိမႈ၊ မြန္ျမတ္မွန္ကန္ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိမႈႏွင့္ စာေပအက်ဳိးစီးပြားဆီ ေရွး႐ႈဦးတည္မႈဟူေသာ အခ်က္မ်ား မရွိမျဖစ္လိုအပ္ပါသည္´ ဆိုတာမ်ဳိး။ ေမးစရာရွိေနတာက ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ဟာ ဘယ္ဟာအေပၚမွာ ဘာကို သမာသမတ္ရွိရမွာလဲ ဆိုတဲ့အခ်က္က စရလိမ့္မယ္။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္အေနနဲ႔ စာတစ္ပုဒ္၊ ဒါမွမဟုတ္ စာတစ္အုပ္ကို ဖတ္မယ္။ ဒီစာအုပ္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ သူေလ့လာထားခဲ့ရမွ် ပညာရပ္ဆိုင္ရာ စည္းကမ္းနည္းလမ္း အသီးသီးနဲ႔ ခ်ိန္ထိုးတြဲစပ္ေလ့လာၾကည့္မယ္။ ေနာက္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာမယ္။ အကဲျဖတ္မယ္။ ဒီေတာ့ သူက ဘယ္ေနရာမွာ ဘာကို သမာသမတ္ရွိရမွာလဲ။ သူဖတ္ေနတဲ့စာအုပ္က သူ႔ေယာက္ဖေရးထားတာျဖစ္လို႔ သူ႔ႏွမမ်က္ႏွာကိုေထာက္ၿပီး အကဲျဖတ္ရမွာလား။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္က သူေလ့လာထားတဲ့ ပညာဘက္က ရပ္တည္အကဲျဖတ္ရမွာလား။ သမာသမတ္ဆိုတာက စည္း႐ိုးေပၚခြထိုင္ၿပီး ေလခၽြန္ေနတာကို ဆိုလိုတာလား။ ကၽြန္ေတာ္ၾကံဳဖူးၾကားဖူးသေရြကေတာ့ ကမၻာေပၚမွာ ေ၀ဖန္ေရးပညာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္သူကမွ် စိတ္ရင္းေကာင္းရမယ္၊ ႐ိုးသားျဖဴစင္ရမယ္၊ သမာသမတ္ရွိရမယ္လို႔ မညႊန္းဖူးဘူး။ အဲဒီလိုရွိတယ္လို႔လည္း ေျပာသံဆိုသံ မၾကားဖူးဘူး။ တကယ္ေတာ့ ေ၀ဖန္ေရးဆိုတာကလည္း ဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္သားသမီး အပ်င္းေျပလုပ္ၾကတဲ့ အလုပ္မ်ဳိးမွ မဟုတ္ဘဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာသာ ေ၀ဖန္ေရးဆိုတာကို လူတိုင္းလုပ္လို႔ရတဲ့ အလုပ္တစ္ခုသေဘာမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ ျခင္ကိုက္မွာစိုးလို႔ ေတာမခိုရဲတဲ့ ၿမိဳ႕ေန ေယာင္ေယာင္ကြန္ျမဴနစ္ေတြက လမ္းျပခဲ့ၾကတာ။ သူတို႔နားလည္ခဲ့တဲ့ `ေ၀ဖန္ေရး´ ဆိုတာက ႏိုင္ငံေရးအသိ အေျခခံတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသေဘာမ်ဳိး။ ပါတီတြင္း မိမိကိုယ္ကိုေ၀ဖန္ေရးတို႔ ဘာတို႔လုပ္တဲ့ပံုစံမ်ဳိး။ ဒါက တကယ္ေတာ့ စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးမွမဟုတ္ဘဲ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က `...မြန္ျမတ္မွန္ကန္ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိမႈႏွင့္ စာေပအက်ဳိးစီးပြားဆီ ေရး႐ႈမႈဟူေသာ အခ်က္မ်ား´ ဆိုတာက စာေပေ၀ဖန္ေရးနဲ႔ ဘယ္လိုဆိုင္သလဲ ဆိုတာပဲ။ ဘယ္လိုရည္ရြယ္ခ်က္မ်ဳိးဟာ မြန္ျမတ္လို႔ စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ ဒီ-ရည္ရြယ္ခ်က္-ဆိုတာက လိုအပ္ရတာလဲ။ ေရွ႕မွာတင္ျပခဲ့သလို စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ေတြက သူတို႔အေနနဲ႔ ေ၀ဖန္ျပသင့္တယ္ထင္လို႔ (ယံုၾကည္လို႔) စာတစ္ပုဒ္ကို၊ စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ေ၀ဖန္တာပဲ။ တျခားရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိၾကပံုေတာ့ မေပၚဘူး။ Intention လို႔ အဂၤလိပ္လိုေရးလို႔ ရွိတာက၊ အေရးအသားထဲကဟာ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ေတြ အေလးေပးတာက အေရးအသားရဲ႕ အတြင္းကဟာ (အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Attention to internal evidence ပဲ) ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ စာတစ္ပုဒ္၊ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ေ၀ဖန္ရေသာေၾကာင့္ သံသရာမွအျမန္ဆံုးကၽြတ္လြတ္ၿပီး နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္ပါေစသားရယ္လို႔ မြန္ျမတ္မွန္ကန္တဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ေ၀ဖန္တဲ့သူမ်ား ရွိေနခဲ့ရင္ေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။ စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ေတြဟာ သူတို႔အလုပ္ သူတို႔လုပ္ၾကတာပဲ။ သူတို႔ႏိုင္သေလာက္ သူတို႔လုပ္တယ္။ ဘာအက်ဳိးစီးပြား၊ ညာအက်ဳိးစီးပြားဆိုၿပီး လက္သီးလက္ေမာင္းတန္းၿပီး ေၾကြးေၾကာ္မေနဘူး။ မျပည့္ေသးတဲ့လူေတြေလာက္သာ ဒီလိုေၾကြးေၾကာ္ေနၾကတာ။ စာေပရဲ႕အက်ဳိးစီးပြားဆိုတာက စကားလံုးေဖာင္းပြမႈ သက္သက္ပဲ။ တကယ္တမ္းျဖစ္ပ်က္ေနတာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ႕ တိုက္ရိုက္ေရာင္ျပန္ဟပ္မႈပဲ။ ကေန႔ ျမန္မာျပည္မွာ ေကာင္မေလးေတြရုပ္ပံုပါတဲ့ မဂၢဇင္းေတြ၊ ေဗဒင္ေယာင္ေယာင္ဘိုးေတာ္ေယာင္ေယာင္မဂၢဇင္းေတြ ေပါလာတာ၊ ေရာင္းအားတက္လာတာ လက္ေတြ႕ပဲ။ စာေပသက္သက္မဂၢဇင္းေတြ၊ အသိပညာလက္ဆင့္ကမ္းေပးတဲ့မဂၢဇင္းေတြဟာ ကိုယ့္ဘာသာ ေအာင္ေမာင္းေတာင့္ထား လုပ္ေနၾကရတယ္။ ဒါဟာ စာဖတ္ပရိသတ္ရဲ႕ အတိုင္းအတာကို ျပေနတာပဲ။ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ အေျခခံထားတဲ့သိမႈက ေရာင္ျပန္ဟပ္ထားတာပဲ။ ဒါကို စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္က စာတစ္ပုဒ္ကို ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္စိစစ္ျပလိုက္ရံုနဲ႔ ဘာမွ်ျဖစ္မလာႏိုင္ဘူး။ စာေပေ၀ဖန္ေရးဆိုတာက ကန္႔သတ္အတိုင္းအတာရွိတဲ့ စာဖတ္ပရိသတ္အတြက္ပဲ။ လူတိုင္းအတြက္ မဟုတ္ဘူး။ လူအမ်ားစုဟာ ေပၚပင္ပဲ သာယာမွာ။ ဒါက လူ႔သေဘာ။ ဒီလူအမ်ားစုထဲကလူေတြ၊ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြး ျမင့္လာၾကတဲ့အခါ ေပၚပင္စာေပဘက္ကေန စာေပသန္႔သန္႔ဘက္ကို တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေျပာင္းလာမွာပဲ။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ပညာေရးစနစ္ရဲ႕ ပ့ံပိုးေပးခ်က္နဲ႔အတူ စာဖတ္၀ါသနာပါသူေတြဟာ ေ၀ဖန္ေရးစာေပဘက္ကို စိတ္၀င္စားလာမွာပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးအေနနဲ႔က သာမန္စာဖတ္သူေတြကို ဘာမွ် လုပ္မေပးႏိုင္ဘူး။ မလုပ္ဆို ေတာ္ရံုတန္ရံု စာဖတ္ပရိသတ္က စာေပေ၀ဖန္ေရးကို ဖတ္မွမဖတ္ဘဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔စာေပေလာကမွာ ရီဗ်ဴးေရးသမားေကာင္းေကာင္းေတြ ရွိခဲ့ဖူးတယ္။ ဥပမာ၊ (ဦး)ေအာင္သင္း၊ ေက်ာ္ေစာမင္း၊ ေမာင္ခိုင္လတ္၊ ကိုေလးျမတ္... စတဲ့လူေတြ။ ခုဆို အဲဒီလူေတြကိုယ္တိုင္က ရီဗ်ဴးသိပ္ေရးၾကပံု မေပၚဘူး။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးကေလးေတြပဲ ေရးေနၾကပံုရတယ္။ မဂၢဇင္းတခ်ဳိ႕မွာေတာ့ ေလးငါးဆယ္ေၾကာင္းစာ အညႊန္းကေလးေတြ ဖတ္လာရတယ္။ တစ္အုပ္ခ်င္း၊ တစ္ပုဒ္ခ်င္း ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး စိစစ္ေလ့လာတာမ်ဳိး၊ ဖ်င္ျပတာမ်ဳိး မလုပ္ေတာ့ဘူး။ သူတို႔ကိုေတာ့လည္း အျပစ္မတင္ႏိုင္ဘူး။ ရီဗ်ဴးေရးတာက အခ်ိန္ကုန္တယ္။ တျခားဟာေတြလည္း ဖတ္ရေသးတယ္။ တစ္လကို ရီဗ်ဴးတစ္ပုဒ္ေလာက္ေရးရံုနဲ႔ စား၀တ္ေနေရးအတြက္ တြက္ေျခကိုက္မယ္ မထင္ဘူး။ ကုလသမဂၢလိုေနရာမ်ုိးက ပင္စင္ေကာင္းေကာင္းရထားတဲ့ သံအမတ္ႀကီးေဟာင္းေတြ၊ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡဘ၀ကေန ပင္စင္ယူသြားၿပီး ေအးေအးလူလူေနႏိုင္တဲ့ (စာေပနဲပဘာသာစကားကို ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ရင္းစြဲျဖစ္တဲ့ ဥပမာ ဆရာဦးခင္ေအးတို႔လို) လူေတြက အခ်ိန္ကုန္ခံၿပီး ေရးပါမွပဲ။
အေၾကာင္းသင့္ေနလို႔ ခရီးသြားဟန္လြဲထည့္ၿပီး ေဆြးေႏြးခ်င္တာေလး တစ္ခုႏွစ္ခုေလာက္ ေဆြးေႏြးပါရေစ။ ညႊန္းခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးထဲမွာ ပါတဲ့ အခ်က္ကေနပဲ စပါရေစ။ တို႔ဗမာအစည္းအရံုးက ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ `ဗမာျပည္သည္ တို႔ျပည္၊ ဗမာစာသည္ တို႔စကား..´ စတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္ခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ပါ။ ဒီ-ေၾကြးေၾကာ္ခ်က္- ဟာ ကိုလိုနီေခတ္ကာလအတြင္းက မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေရးအတြက္ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့တာ။ ျမန္မာလိုပဲ၊ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာလည္း မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေရးအတြက္ လႈံ႔ေဆာ္မႈေတြ ရွိခဲ့ၾကတယ္။ ခုေတာ့ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ကလြတ္တာ ၾကာခဲ့ပါၿပီ။ ဒီ့ျပင္ ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကားဆိုတာ ျမန္မာတို႔ရဲ႕စာ၊ ျမန္မာတို႔ရဲ႕စကားဆိုတာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ဘယ္သူကမွ် ကန္႔ကြက္ျငင္းဆိုတယ္ရယ္လို႔ မၾကားမိပါဘူး။ ဒါေပတဲ့ ခက္ေနတာတစ္ခုက အဲဒီ `ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကား´ ဆိုတာကို ျမန္မာေတြကိုယ္တိုင္က သိပ္ၿပီး တန္ဖိုးမထားၾကေတာ့တာပဲ။ ခုဆို ျမန္မာအသံထြက္ကို မပီမသ အသံထြက္တာကို ဂုဏ္ယူစရာလိုလို ျဖစ္ေနတယ္။ `ျမန္မာျဖစ္သည္ တို႔အ၀တ္´ ဆိုတာ မရွိသေလာက္ပဲ။ ျမန္မာစာေပေလာကထဲမွာေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခားစာလံုး/စကားလံုးေတြကို ဘယ္သူကမွ် စိတ္ရွည္လက္ရွည္ အနက္ဖလွယ္ဖို႔ မစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ ကၽြန္ေတာ္ဆိုလိုတာက ကြန္ပ်ဴတာကို ကြန္ပ်ဴတာလို႔ ေခၚတာမ်ဳိးကို လက္ခံပါတယ္။ ခုခါမွ အနက္ဖြင့္ေနလို႔ အလကားပဲ။ ဒါေပတဲ့ ဘီဇနက္လိုဟာမ်ဳိး၊ အက္ဂ်ဴေကးရွင္းတို႔၊ ေနာလိပ္တို႔လိုဟာမ်ဳိးေတြကို တန္းေရးခ်လိုက္တာကေတာ့ အေတာ္လြန္သြားတယ္ထင္တယ္။ ဒီလိုလုပ္တာမ်ဳိးေတြကေတာ့ ေခတ္မီေအာင္လုပ္တာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ (ေခတ္မီေအာင္လုပ္တာမ်ဳိးကို လက္ခံပါတယ္) ခုဟာက အရမ္းဘာသာျပန္ငနဲေတြရဲ႕ ပိုက္ဆံေနာက္အလြန္လိုက္ၿပီး ပ်င္းရိမႈတစ္ရပ္ပဲ။ တရုတ္ျပည္မွာေတာင္ မလိုအပ္ဘဲ ႏိုင္ငံျခားစာလံုးေတြ သံုးတာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သတိေပးတာရွိတယ္။ တစ္ႏိုင္ငံလံုးက ကာလတရားရဲ႕ ေရြ႕ေလ်ာသြားျခင္းနဲ႔အတူ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးခ်ည္းပဲ လိုက္ပါသြားၾကစို႔ရယ္။ ယဥ္ေက်းမႈဆိုတာက စီးေမ်ာတတ္တဲ့သေဘာ ရွိတာပဲ။ အစဥ္အလာယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ယဥ္ေက်းမႈတကၠသိုလ္ဆီမွာ ခၽြင္ခၽြင္ခ်ပ္ရယ္လို႔ စည္း၀ါးလိုက္တတ္တဲ့ လူႏွစ္ေယာက္သံုးေယာက္ရွိရင္ ၿပီးပါေသာ္ေကာလို႔ သေဘာထားခဲ့ၾကၿပီဆိုရင္ျဖင့္ စာေရးတဲ့လူေတြအေနနဲ႔ ျမန္မာစာသည္တို႔စာ၊ တို႔စာကို တို႔ေလးစားပါကိစၥကို မလိုအပ္ဘဲျပန္ၿပီး အစဆြဲထုတ္မေနေစခ်င္ေတာ့ဘူး။ ဘာသာစကားဆိုတာက လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး ျဖစ္-ရွိေနျခင္းရဲ႕ ဂုဏ္ရည္တစ္ရပ္ပဲ။ ဘာသာစကားကို တန္ဖိုးထားရမွန္းမသိတဲ့ အေနအထားေရာက္လာၿပီ ဆိုရင္ေတာ့လည္း ဘ၀ကို ေက်ေက်နပ္နပ္နဲ႔ အ႐ႈံးေပးလိုက္တဲ့လူေတြ ေျပာေလ့ရွိတတ္သလို အရာရာဟာ အနိစၥပဲရယ္လို႔ ေျပာဖို႔ပဲ က်န္ေတာ့တယ္မဟုတ္လား။
အခ်ိန္ရရင္ျဖင့္ စာေပေ၀ဖန္ေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ေဆြးေႏြးပါဦးမယ္။ စာဖတ္တဲ့လူေတြအေနနဲ႔ `စာေပေ၀ဖန္ေရး´ ဆိုတာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အစဥ္အလာက လက္ခံထားခဲ့တဲ့ မေရမရာအျမင္ေတြ၊ ေသာင္မတိုက္ကမ္းမဆိုက္ အညႊန္းေတြအထဲက ခုန္ထြက္ၾကဖို႔ တန္ၿပီလို႔ေတာ့ျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္ျမင္မိတယ္။ လူငယ္ေတြ စနစ္တက် စာေပေ၀ဖန္ေရးကို စိတ္၀င္စားလာတာ ေကာင္းတဲ့လကၡဏာပဲ။ ဘာသာစကားမတူညီမႈအတြင္းက အနက္ယူေတာ့လည္း မလြဲၾကေစခ်င္ဘူး။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လြတ္လပ္ေရးရတာေတာင္ ႏွစ္ငါးဆယ္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီဆိုတာေတာ့ မေမ့ၾကေစခ်င္ဘူး။ ။
ပထမဦးဆံုးအေနနဲ႔ကေတာ့ ေဆာင္းပါးပါ ေဟာဒီ `အဆို´ ကို ဖတ္ၾကည့္ပါ။
စာေပေ၀ဖန္ေရးသည္ ျမန္မာ့ ေရွးေဟာင္းဂႏၱ၀င္စာေပမ်ားကို ေခတ္အျမင္ေခတ္အေတြးႏွင့္ ျပန္လည္ေ၀ဖန္သံုးသပ္ရာမွ ေခတ္စားတြင္က်ယ္လာေသာ အႏုပညာလုပ္ငန္းတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။
ဒီအဆိုမွာ `ထိုစဥ္က´ လို႔ အညႊန္းပါခဲ့ရင္ တစ္မ်ဳိး။ ခုအတိုင္းကေတာ့ ျမန္မာစာေပေလာကရဲ႕ ေ၀ဖန္ေရးတစ္ခုလံုးကို ေယဘုယ်အေနအထားထဲထည့္ၿပီး အခိုင္အမာအဆိုျပဳထားသလိုပဲ။ တကယ္ေတာ့ စာေပေ၀ဖန္ေရးဟာ စာ(အေရးအသား)ေဟာင္းကို လူသစ္က ကာလသစ္တစ္ခုထဲကေန သူ႔အျမင္တစ္ရပ္(တည္း)နဲ႔ `ျပန္လည္ေ၀ဖန္သံုးသပ္´ တာေတာ့ မဟုတ္ဘူး ေ၀ဖန္ေရးတိုင္းဟာ (အထူးသျဖင့္ ဒီကေန႔ပညာေခတ္ထဲမွာ) သူ႔စည္းသူ႔ကမ္းနဲ႔ ေ၀ဖန္ၾကတာခ်ည္းပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးဟာ ပညာရပ္တစ္ခုပဲ။ အလကားပဲတင္း ကေစာ္ေသာက္ရင္း၊ အျမည္း၀ါးရင္းလုပ္တဲ့ အလုပ္ေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ဒီအဆိုမွာပဲ ေနာက္တစ္ခ်က္စဥ္းစားၾကည့္ဖို႔လိုတာ စာေပေ၀ဖန္ေရးဟာ အႏုပညာလားဆိုတာပဲ။ အႏုပညာဆိုတာ အႏုပညာရွင္က ဖန္တီးအားထုတ္ၿပီး ေဖာ္ထုတ္တင္ျပမႈတစ္ရပ္ဆိုရင္ (ဒါမွမဟုတ္ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ယာယီအေနနဲ႔ လက္ခံၾကည့္တယ္ဆိုရင္) စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ ဘယ္အပိုင္းက ဖန္တီးထားသလဲဆိုတာကို ေသေသခ်ာခ်ာ စဥ္းစားၾကည့္ဖို႔လိုမယ္။ အေၾကာင္းက စာေပ (ဒါမွမဟုတ္ အႏုပညာတစ္စံုတရာအေပၚ) ေ၀ဖန္တယ္ဆိုရာမွာ ေ၀ဖန္သူရဲ႕ ဖန္တီးခ်က္ မပါဘူး။ ေ၀ဖန္သူဟာ သူရပ္တည္ေနတဲ့ စနစ္/နည္းပညာအေျခခံ ရပ္၀န္းအထဲကေန ေ၀ဖႏၱိကျပဳဆင္ေျခ (Critical Thinking ကို ဆိုလိုတာပါ) အေျခခံနဲ႔ ေ၀ဖန္တာပဲ။ သူ႔အေတြးနယ္ခ်ဲ႕ခ်င္ရင္ ခ်ဲ႕ႏိုင္တဲ့အခြင့္အေရးမ်ဳိး မရွိဘူး။ ေျပာမယ္ဆိုရင္ ေျပာႏိုင္တာတစ္ခုက ေ၀ဖန္ေရးဟာ ဖန္တီးတာ Creation မဟုတ္ေပတဲ့ ျပန္လည္ဖန္တီးျပတဲ့သေဘာ Re-creation ေတာ့ ပါတယ္။ အရင္းခံအေၾကာင္းတစ္ရပ္ေပၚမွာတည္ၿပီး ျပန္လည္တည္ေဆာက္ျပတာမ်ဳိးပဲ။
တကယ္တမ္းတမ္းမွာေတာ့ ေ၀ဖန္ေရးကို အႏုပညာရယ္လို႔ေျပာဖို႔ (သတ္မွတ္ပိုင္းျခင္းလိုက္ဖို႔) သိပ္မလြယ္လွဘူး။ အဂၤလိပ္လိုေရးတဲ့ The art of criticism မွာ Art ဟာ အႏုပညာရယ္လို႔ ရည္ရြယ္ထားတာမဟုတ္ဘူး။ ပညာပဲ။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ တခ်ဳိ႕ေနရာတြင္မွာ The science of criticism လို႔ ေရးၾကတာ။ ဒါကလည္း ပညာလို႔ပဲ ရည္ညႊန္းေျပာတာ။ ၀ိဇၨာေတြ၊ သိပၸံေတြ၊ အႏုပညာေတြကို ဆိုလိုတာမဟုတ္ဘူး။ ဆြန္ဇဘင္ဇာကို အဂၤလိပ္လို Sun Zu Art of War လို႔ ဆိုတယ္။ စစ္ရဲ႕ အႏုပညာမဟုတ္ဘူး။ စစ္ပညာပဲ [စာေရးဆရာႀကီး တိုက္စိုးက (ထင္တယ္) ေျပာဖူးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ Art နဲ႔ Science ကို ၀ိဇၨာနဲ႔သိပၸံလို႔ လုပ္ကတည္းက လြဲကုန္တာပဲ။ အမွန္မွာေတာ့ ပညာပဲတဲ့] သူတို႔ဆီမွာေတာ့ ၁၉ ရာစု ကာလရဲ႕ ဒုတိယပိုင္းေလာက္ကစၿပီး စနစ္တက် ေ၀ဖန္ေရးေတြ ေပၚခဲ့တယ္ (ဆိုလိုတာက၊ ဒီအရင္ကဟာေတြမွာ ခိုင္မာတဲ့ပညာရပ္ အေျခခံပံုစံမ်ဳိးနဲ႔ ေ၀ဖန္တာနည္းတယ္။) ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာေတာ့ ခုခ်ိန္အထိ (ေရွ႕မွာ ညႊန္းခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးရွင္အလိုအရေတာ့) `စာေပေ၀ဖန္ေရးဟူသည္ စာေပကိုဖတ္႐ႈေလ့လာၿပီး ေၾကာင္းက်ဳိးေထာက္ျပေ၀ဖန္ေသာ ပညာရပ္ဟုလည္း ဆိုႏိုင္ပါသည္´ တဲ့။ ဒီအဆိုနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကၽြန္ေတာ့္အျမင္ေျပာရရင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔လူမ်ဳိးအေနနဲ႔ စာေပေ၀ဖန္ေရးဆိုတာကို ဒီထက္ အေတာ္ကေလးျမွင့္ၿပီး ျမင္တတ္ဖို႔လိုၿပီလို႔ ထင္တယ္။ အခ်ိန္တန္ၿပီ။ ဆိုလိုတာက အေရးအသားတစ္ခုကိုဖတ္ၿပီး ဘာအေၾကာင္းအက်ဳိးနဲ႔ ေထာက္ျပမွာလဲ။ က်ဳပ္ေယာကၡမႀကီးက ဒီစာအုပ္မေကာင္းဘူးေျပာလို႔ ဒီစာအုပ္မေကာင္းဘူးလို႔ေျပာတာလည္း အေၾကာင္းအက်ဳိးနဲ႔ပဲ။ ဒါေပတဲ့ ဒီကေန႔ေခတ္ကာလမွာ ဒီလိုေၾကာင္းက်ုိးျပတာမ်ဳိးဟာ ျပည့္စံုလံုေလာက္တဲ့ ဆင္ေျခတစ္ရပ္မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ပညာရပ္အေျခခံ အဆိုတစ္စံုတစ္ရာနဲ႔ ညွိႏိုင္မွ၊ ယွဥ္ျပႏိုင္မွ၊ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး အကဲျဖတ္ျပႏိုင္မွ၊ စနစ္တက်ေ၀ဖန္ေရးျဖစ္မွာ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က `... စာေပေ၀ဖန္ေရးသည္ ေကာင္းလွ်င္ ေကာင္းသည့္အခ်က္ ေထာက္ျပရသလို ဆိုးလွ်င္ ဆိုးသည့္အခ်က္ကို ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် ေ၀ဖန္ရေသာ အႏုပညာပင္ျဖစ္သည္´ ဆိုတဲ့အခ်က္။ ေကာင္းၿပီ။ `... ေကာင္းလွ်င္ ေကာင္းသလို´ ဆိုတဲ့အခ်က္မွာ ဘယ္လိုေကာင္းတာလဲ။ ဘယ္လုိဟာမ်ဳိးကို ေကာင္းတယ္ေခၚသလဲ။ ေကာင္းတယ္လို႔ အဆိုျပဳဖို႔ဟာက ဘယ္သူ႔ရဲ႕ `စံ´ နဲ႔လဲ။ ေကာင္းတယ္ဆိုတာကိုေျပာဖို႔၊ အဆိုျပဳဖို႔ဆိုတာက မလြယ္လွဘူး။ စာေပလိုဟာမ်ဳိးမေျပာနဲ႔၊ မုန္႔ဟင္းခါးတစ္ပြဲကိုေတာင္ လြယ္လြယ္ေျပာဖို႔ မလြယ္လွဘူး။ စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာတစ္စံုတရာကို ေကာင္း၏၊ မေကာင္း၏ ေျပာႏိုင္ဖို႔ဆိုတာကို မေျပာခင္ ကိုယ္က ဘာနဲ႔တိုင္းမယ္ဆိုတာကို သိထားဦးမွ။။ `ဒီအခ်က္ကေလးကေတာ့ အေကာင္းသား´ ဆိုၿပီး ေထာက္ျပတဲ့ေလမ်ဳိးေတြ ျမန္မာစာေပေလာကမွာ ေ၀ဖန္ေရးေယာင္ေယာင္ေတြ ေရးေလ့ရွိတယ္။ စာတစ္ပုဒ္၊ စာတစ္အုပ္ထဲက အခ်က္တစ္ခု (တစ္ခုထက္ပိုႏိုင္တယ္) ကို ေကာင္းလွခ်ည္ၾသ လုပ္ျပႏိုင္ရံုနဲ႔ စာေပေ၀ဖန္ေရး ျဖစ္မွာတဲ့လား။ အဲဒီေလာက္ေရးတာကို စာေပေ၀ဖန္ေရးပဲရယ္လို႔ ထင္တဲ့ အဆင့္အတန္းေလာက္မွာေတာ့ ဟုတ္ေကာင္းဟုတ္မယ္။ တကယ့္စာေပေ၀ဖန္ေရးေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ဘူး။ တကယ့္စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး အကဲျဖတ္မႈဟာ လိုအပ္တယ္။ ဒီလိုပဲ `... ဆိုးရင္ဆိုးသည့္အခ်က္ကို ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သံုးသပ္ေ၀ဖန္ရေသာ အႏုပညာပင္ျဖစ္သည္´ ဆိုတဲ့ အခ်က္မွာလည္း ဆိုးတာကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာအကဲျဖတ္ဖို႔ စံေတြလိုတယ္။ ဒီေနရာမွာ `ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် သံုးသပ္ေ၀ဖန္ရေသာ..´ ဆိုတဲ့အခ်က္ကိုထပ္ၿပီး ဂရုျပဳေလ့လာၾကည့္ၾကေစခ်င္တယ္။ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က်လို႔ ဆိုရာမွာ ဘယ္သူ႔ရဲ႕ဓမၼဓိ႒ာန္က်မႈလဲ၊ ဆိုတာက အဓိကျပႆနာ (ျပႆနာဆိုတာက ဆက္လက္ႏွီးေႏွာဖို႔လိုေသးတဲ့သေဘာနဲ႔ ဒီေနရာမွာ ယူပါတယ္) ေ၀ဖန္သူရဲ႕ ရပ္တည္ေနတဲ့ အေနအထားအထဲ ဓမၼဓိ႒ာန္က်မႈ ျဖစ္ရလိမ့္မယ္။ ေ၀ဖန္သူကိုယ္တိုင္က သူဘယ္မွာ ရပ္တည္ေနတယ္ဆိုတာကို မေျပာႏိုင္ရင္ (မေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ရင္) ဓမၼဓိ႒ာန္က်ျပစရာ ရွိမွာမဟုတ္ဘူး။ ဆိုလိုတာက ၀ါဒ၊ စနစ္၊ အျမင္၊ ပညာရပ္ တစ္ခုခုအထဲကေန ၿပီးေတာ့မွသာ ဓမၼဓိ႒ာန္က်ျပလို႔ရမယ္။ ဥပမာ မာ့(စ္)ရဲ႕ အႏုပညာဆိုင္ရာအဆိုေတြ [ဒီမွာ မာ့(စ္)၀ါဒကို ဆိုလိုတာမဟုတ္ပါ] အရ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် ေ၀ဖန္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ဒါေပတဲ့လည္း ဒီဓမၼဓိ႒ာန္က်တယ္ဆိုတဲ့ အသံုးအႏႈန္းကိုက ေ၀ဖန္ေရးပညာရပ္ထဲမွာ မလိုအပ္ဘဲ လႈိင္လႈိင္ခ်ည္းသံုးေနတဲ့ အသံုးအႏႈန္းျဖစ္ေနျပန္တယ္။ (တျခားေနရာေတြမွာ လိုအပ္ေကာင္း လိုအပ္မယ္) ဒီအသံုးအႏႈန္းဟာ ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္မွာ အေတာ့္ကိုသံုးခဲ့ၾကၿပီး ေနာက္ပိုင္းမွာ ဆိုရွယ္လစ္လက္က်န္ ခပ္တိုင္းငန္ေတြက မဆင္မျခင္နဲ႔ ဆက္သံုးလာခဲ့ၾကတယ္။ ၀ါဒ၊ စနစ္၊ အျမင္၊ ပညာရပ္တစ္ခုခုအထဲကေန ေလ့လာ၊ စိစစ္၊ ေ၀ဖန္တဲ့အခါ ဓမၼဓိ႒ာန္က်ေလ့လာ၊ စိစစ္၊ ေ၀ဖန္တယ္လို႔ အဆိုျပဳလိုက္ျခင္းအားျဖင့္ အဲဒီ ၀ါဒ၊ စနစ္၊ အျမင္၊ ပညာရပ္တစ္ခုခုဟာ လံုး၀ အားကိုးအားထားျပဳႏိုင္မႈ မရွိေသးတဲ့သေဘာ ေဆာင္သြားတယ္။ အျပည့္အ၀ လက္မခံႏိုင္ေသးတဲ့သေဘာ သက္ေရာက္သြားတယ္။ ဥပမာ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ စိစစ္ၾကည့္တယ္ဆိုတာနဲ႔ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ ဓမၼဓိ႒ာန္က်က် စိစစ္ေလ့လာၾကည့္တယ္ဆိုတာဟာ မတူၾကဘူး။ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ စိစစ္ၾကည့္တယ္ဆိုတာက သံသယကင္းရွင္းစြာနဲ႔ ရွိရင္းစြဲအဆိုေတြအတိုင္း ျပဳမူတာ။ ဗုဒၶ၀ါဒအျမင္အရ ဓမၼဓိ႒ာန္က် စိစစ္ၾကည့္တ္ဆိုတာက ရွိရင္းစြဲအဆိုေတြအတြင္းမွာ သံသယတစ္စံုတရာရွိေနခဲ့လို႔ ဓမၼဓိ႒ာန္က်ေအာင္ ၾကံေဆာင္အားထုတ္ၿပီး ျပဳမူတာ။ သေဘာက လံုး၀ဥႆံုသေဘာတူထားျခင္း မရွိဘဲလွ်က္ မိမိက ဓမၼဓိ႒ာန္က်ေအာင္ အားထုတ္ၿပီး စိစစ္ေလ့လာတဲ့သေဘာပဲ။ ဒီေတာ့ `ဓမၼဓိ႒ာန္က်က်´ ဆိုတဲ့ စာလံုး/စကားလံုးကို ဆိုရွယ္လစ္လက္က်န္ ခပ္တိုင္းငန္ေတြ လက္ဖြာဖြာနဲ႔ ေလွ်ာက္သံုးလာသလိုမ်ဳိး ေနရာတကာလိုက္သံုးေနလို႔ကေတာ့ မသင့္ဘူး။ အထူးသျဖင့္ ေ၀ဖန္ေရးအပိုင္းမွာ၊ စနစ္တက်စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ (အဂၤလိပ္ဘာသာစကားအရ သံုးတဲ့ Objective criticism ဆိုတာက ပုဂၢလိကဆႏၵအရ ေပၚေပါက္တတ္တဲ့ တံု႔ျပန္မႈေတြမွာ ဘက္မလိုက္ဖို႔ Unbiased ၊ တစ္ဖတ္သက္ အစြန္းေရာက္အျမင္မရွိဖို႔ Uneccentric ပဲ။ ေ၀ဖန္ေရးမွာ ေထာက္ေထာက္ထားထား၊ ေရာက္ေရာက္ရားရား ပါရွိရမယ္။ အထင္ Opinion နဲ႔ ေလွ်ာက္ေရးတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ တစ္နည္း ခပ္လြယ္လြယ္ဆိုရရင္ေတာ့ Objective Criticism ဟာ သိပၸံပညာမွာ ျပဳမူလုပ္ကိုင္ၾကသလို တိက်တဲ့ စည္းကမ္းကလနားေတြနဲ႔ လုပ္ဖို႔ပဲ စပ္လ်ဥ္းေနလို႔ တစ္ဆက္တည္းတင္ျပရရင္ အဂၤလိပ္လို Subjective criticism ဆိုတာကိုလည္း ပုဂၢလဓိ႒ာန္က်တဲ့ ေ၀ဖန္ေရးပဲလို႔ နားလည္မထားၾကေစခ်င္ဘူး။ အႏုပညာဟာ ကန္႔သတ္ပိုင္းျခားၿပီး ကုန္ပစၥည္းေတြကို အလုပ္ရံုက ထုတ္လုပ္ေပးလိုက္တာမ်ဳိးမဟုတ္ဘူး။ သီးျခားသေဘာေဆာင္ၾကတယ္။ ဒီေတာ့ ယတိျပတ္သေဘာနဲ႔ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခားပစ္လို႔ မရႏိုင္ဘူးဆိုတဲ့ သေဘာပဲ။ ဆိုလိုတာက `က´ ကိုျမင္တိုင္း `က´ ကိုရည္ညႊန္းတာပဲလို႔ အႏုပညာဖန္တီးမႈနယ္ပယ္မွာ လက္ခံထားလို႔မရဘူးလို႔ ဆိုခ်င္တာ။
ေနာက္တစ္ခ်က္ စဥ္းစားၾကည့္ၾကေစခ်င္တာက `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထားႏွင့္ ဘက္စံု႐ႈေထာင့္မွ ယထာဘူတက်က် ေ၀ဖန္တတ္ဖို႔ လိုပါသည္´ ဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႔ `... စာေပေ၀ဖန္ေရးလုပ္သူ၏ ႐ိုးေျဖာင့္ျဖဴစင္ေသာ အေျခခံစိတ္ဓါတ္အေရးႀကီးပါသည္´ ဆိုတဲ့ အဆိုႏွစ္ခုပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးလုပ္တဲ့လူမွာ ဘာေၾကာင့္ `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထား´ နဲ႔ `ရိုးေျဖာင့္ျဖဴစင္ေသာ အေျခခံစိတ္´ ရွိဖို႔လိုသလဲ။ ကၽြန္ေတာ္ေတာ့ စဥ္းစားမရဘူး။ စဥ္းစားလို႔ မရ,ရတာက ေ၀ဖန္ေရးလုပ္တယ္ဆိုတာက ပညာရပ္အေျခခံ အသိတစ္စံုတရာအေပၚမွာ အေျခခံၿပီးလုပ္ရတာ။ အလုပ္တစ္ခုပဲ။ အားထုတ္မႈျပဳရတဲ့ အျပဳအမူတစ္ခုပဲ။ ဘယ္ေနရာမွာ၊ ဘာေၾကာင့္ `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထား´ နဲ႔ `ရိုးေျဖာင့္ျဖဴစင္ေသာအေျခခံစိတ္´ ထားရမွာလဲ။ ကုန္သည္ဟာ သူ႔ကုန္ေရာင္းဖို႔ အားထုတ္သလို၊ စစ္သည္ေတာ္ဟာ ရန္သူကိုေအာင္ႏိုင္ဖို႔ အားထုတ္သလို၊ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ကလည္း သူလုပ္ရမယ့္ ေ၀ဖႏၱိကျပဳတာပဲ။ ခ်စ္လို႔၊ မုန္းလို႔၊ ရည္းစားေဟာင္းျဖစ္လို႔၊ မ်က္ႏွာေၾကာမတည့္တဲ့ ေယာက္ဖျဖစ္ေနလို႔ဆိုၿပီး ေ၀ဖန္ေနတာမွမဟုတ္ဘဲ။ သူ႔အလုပ္၊ သူ႔အားထုတ္မႈတစ္ခုပဲ။ ေနာက္တစ္ခ်က္က စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးလုပ္တယ္ဆိုတာက နိဗၺာန္ေရာက္ရာေရာက္ေၾကာင္း မဟုတ္ဘူး။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္အေနနဲ႔ လိုအပ္တာက ေ၀ဖန္ႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ သိမႈအတိုင္းအတာပဲ။ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြးပဲ။ သူလုပ္ေနတာက ေလာကကိစၥ။ သံသရာက လြတ္ေျမာက္ဖို႔မဟုတ္ဘူး။ မလိုအပ္ဘဲ ေန႔စဥ္ဘ၀အေျခခံ ေရာေထြးေနတတ္တဲ့ လူမႈေရးနဲ႔ ဘာသာေရးစံေတြကို တလြဲဆံပင္ေကာင္းလိုက္လို႔ မရဘူး။ ေရာခ်လိုက္လို႔မရဘူး။ ၿဖီးတီးတီးနဲ႔ စံေတြကို ေရာခ်လိုက္လို႔ မရႏိုင္ဘူး။ ဒါေပတဲ့ ေျပာစရာကေတာ့ ရွိေနတယ္။ ပညာရပ္အေျခခံမပါဘဲ ကိုယ္ထင္ရာေလွ်ာက္ေရးရင္း ေ၀ဖန္ေရးပဲရယ္လို႔ ေၾကြးေၾကာ္ေနတဲ့ အလကားပဲတင္းေတြ၊ ဘာအေျခခံမွ်မရွိဘဲ ဆရာႀကီး၀င္လုပ္ျပခ်င္တာ တြင္းထဲကဖားကေလးေတြနဲ႔ ဣႆာမစၧရိယတစ္ခုတည္းနဲ႔ ေတာေရးေတာင္ေရးတဲ့လူေတြအေနနဲ႔ေတာ့၊ `ျဖဴစင္ေသာစိတ္ထား´ နဲ႔ `ရိုးေျဖာင့္ေသာအေျခခံစိတ္´ ေတြ ဘာေတြ လိုမယ္။ ေ၀ဖန္ေရးကို ပညာရပ္အေျခခံနဲ႔ ေရးသားသူေတြအေနနဲ႔ေတာ့ သူ႔အလုပ္သူ လုပ္တာမို႔ ဒါေတြ မလိုဘူး။ (`အလုပ္´လို႔ ဆိုတာကို `လုပ္ငန္း´ လို႔ နားမလည္လိုက္ေစခ်င္ဘူး)
ဆရာခ်ိန္ဆိုသူရဲ႕ အေရးအသားထဲမွာ ကၽြန္ေတာ္လက္ခံသေဘာတူႏိုင္တာကေတာ့ တစ္ခ်က္ပါတယ္။ အဲဒါက `စာေပေ၀ဖန္ေရးတြင္ အေရးအႀကီးဆံုးအခ်က္မွာ စည္းစနစ္အတြင္းမွ ေ၀ဖန္ေရးလုပ္ရမည္´ ဆိုတဲ့အခ်က္ပဲ။ ဒီအခ်က္ကေတာ့လည္း ေရွ႕မွာ ကၽြန္ေတာ္တင္ျပခဲ့ၿပီးတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္ျဖစ္ေနလို႔ ထပ္ၿပီး မေဆြးေႏြးေတာ့ဘူး။ ဒါေပတဲ့ အဲဒီေအာက္နားဆီမွာ ဆက္ေဖာ္ျပထားတဲ့အခ်က္ေတြက ေရွ႕မွာ ကၽြန္ေတာ္တင္ျပခဲ့သလို စာေပေ၀ဖန္ေရးနဲ႔ သိပ္မဆိုင္တဲ့ အယူအဆေတြ။ ဥပမာ `... ေ၀ဖန္ေရးဆရာ၏ သမာသမတ္ရွိမႈ၊ မြန္ျမတ္မွန္ကန္ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိမႈႏွင့္ စာေပအက်ဳိးစီးပြားဆီ ေရွး႐ႈဦးတည္မႈဟူေသာ အခ်က္မ်ား မရွိမျဖစ္လိုအပ္ပါသည္´ ဆိုတာမ်ဳိး။ ေမးစရာရွိေနတာက ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ဟာ ဘယ္ဟာအေပၚမွာ ဘာကို သမာသမတ္ရွိရမွာလဲ ဆိုတဲ့အခ်က္က စရလိမ့္မယ္။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္အေနနဲ႔ စာတစ္ပုဒ္၊ ဒါမွမဟုတ္ စာတစ္အုပ္ကို ဖတ္မယ္။ ဒီစာအုပ္နဲ႔ပတ္သက္လို႔ သူေလ့လာထားခဲ့ရမွ် ပညာရပ္ဆိုင္ရာ စည္းကမ္းနည္းလမ္း အသီးသီးနဲ႔ ခ်ိန္ထိုးတြဲစပ္ေလ့လာၾကည့္မယ္။ ေနာက္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာမယ္။ အကဲျဖတ္မယ္။ ဒီေတာ့ သူက ဘယ္ေနရာမွာ ဘာကို သမာသမတ္ရွိရမွာလဲ။ သူဖတ္ေနတဲ့စာအုပ္က သူ႔ေယာက္ဖေရးထားတာျဖစ္လို႔ သူ႔ႏွမမ်က္ႏွာကိုေထာက္ၿပီး အကဲျဖတ္ရမွာလား။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္က သူေလ့လာထားတဲ့ ပညာဘက္က ရပ္တည္အကဲျဖတ္ရမွာလား။ သမာသမတ္ဆိုတာက စည္း႐ိုးေပၚခြထိုင္ၿပီး ေလခၽြန္ေနတာကို ဆိုလိုတာလား။ ကၽြန္ေတာ္ၾကံဳဖူးၾကားဖူးသေရြကေတာ့ ကမၻာေပၚမွာ ေ၀ဖန္ေရးပညာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘယ္သူကမွ် စိတ္ရင္းေကာင္းရမယ္၊ ႐ိုးသားျဖဴစင္ရမယ္၊ သမာသမတ္ရွိရမယ္လို႔ မညႊန္းဖူးဘူး။ အဲဒီလိုရွိတယ္လို႔လည္း ေျပာသံဆိုသံ မၾကားဖူးဘူး။ တကယ္ေတာ့ ေ၀ဖန္ေရးဆိုတာကလည္း ဆယ့္ေျခာက္ႏွစ္သားသမီး အပ်င္းေျပလုပ္ၾကတဲ့ အလုပ္မ်ဳိးမွ မဟုတ္ဘဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ဆီမွာသာ ေ၀ဖန္ေရးဆိုတာကို လူတိုင္းလုပ္လို႔ရတဲ့ အလုပ္တစ္ခုသေဘာမ်ဳိးျဖစ္ေအာင္ ျခင္ကိုက္မွာစိုးလို႔ ေတာမခိုရဲတဲ့ ၿမိဳ႕ေန ေယာင္ေယာင္ကြန္ျမဴနစ္ေတြက လမ္းျပခဲ့ၾကတာ။ သူတို႔နားလည္ခဲ့တဲ့ `ေ၀ဖန္ေရး´ ဆိုတာက ႏိုင္ငံေရးအသိ အေျခခံတဲ့ ႏိုင္ငံေရးသေဘာမ်ဳိး။ ပါတီတြင္း မိမိကိုယ္ကိုေ၀ဖန္ေရးတို႔ ဘာတို႔လုပ္တဲ့ပံုစံမ်ဳိး။ ဒါက တကယ္ေတာ့ စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးမွမဟုတ္ဘဲ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က `...မြန္ျမတ္မွန္ကန္ေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိမႈႏွင့္ စာေပအက်ဳိးစီးပြားဆီ ေရး႐ႈမႈဟူေသာ အခ်က္မ်ား´ ဆိုတာက စာေပေ၀ဖန္ေရးနဲ႔ ဘယ္လိုဆိုင္သလဲ ဆိုတာပဲ။ ဘယ္လိုရည္ရြယ္ခ်က္မ်ဳိးဟာ မြန္ျမတ္လို႔ စာေပေ၀ဖန္ေရးမွာ ဒီ-ရည္ရြယ္ခ်က္-ဆိုတာက လိုအပ္ရတာလဲ။ ေရွ႕မွာတင္ျပခဲ့သလို စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ေတြက သူတို႔အေနနဲ႔ ေ၀ဖန္ျပသင့္တယ္ထင္လို႔ (ယံုၾကည္လို႔) စာတစ္ပုဒ္ကို၊ စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ေ၀ဖန္တာပဲ။ တျခားရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိၾကပံုေတာ့ မေပၚဘူး။ Intention လို႔ အဂၤလိပ္လိုေရးလို႔ ရွိတာက၊ အေရးအသားထဲကဟာ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ေတြ အေလးေပးတာက အေရးအသားရဲ႕ အတြင္းကဟာ (အဂၤလိပ္လိုေတာ့ Attention to internal evidence ပဲ) ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ စာတစ္ပုဒ္၊ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ေ၀ဖန္ရေသာေၾကာင့္ သံသရာမွအျမန္ဆံုးကၽြတ္လြတ္ၿပီး နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္ပါေစသားရယ္လို႔ မြန္ျမတ္မွန္ကန္တဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ေ၀ဖန္တဲ့သူမ်ား ရွိေနခဲ့ရင္ေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။ စာေပအပါအ၀င္ အႏုပညာေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ေတြဟာ သူတို႔အလုပ္ သူတို႔လုပ္ၾကတာပဲ။ သူတို႔ႏိုင္သေလာက္ သူတို႔လုပ္တယ္။ ဘာအက်ဳိးစီးပြား၊ ညာအက်ဳိးစီးပြားဆိုၿပီး လက္သီးလက္ေမာင္းတန္းၿပီး ေၾကြးေၾကာ္မေနဘူး။ မျပည့္ေသးတဲ့လူေတြေလာက္သာ ဒီလိုေၾကြးေၾကာ္ေနၾကတာ။ စာေပရဲ႕အက်ဳိးစီးပြားဆိုတာက စကားလံုးေဖာင္းပြမႈ သက္သက္ပဲ။ တကယ္တမ္းျဖစ္ပ်က္ေနတာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုရဲ႕ တိုက္ရိုက္ေရာင္ျပန္ဟပ္မႈပဲ။ ကေန႔ ျမန္မာျပည္မွာ ေကာင္မေလးေတြရုပ္ပံုပါတဲ့ မဂၢဇင္းေတြ၊ ေဗဒင္ေယာင္ေယာင္ဘိုးေတာ္ေယာင္ေယာင္မဂၢဇင္းေတြ ေပါလာတာ၊ ေရာင္းအားတက္လာတာ လက္ေတြ႕ပဲ။ စာေပသက္သက္မဂၢဇင္းေတြ၊ အသိပညာလက္ဆင့္ကမ္းေပးတဲ့မဂၢဇင္းေတြဟာ ကိုယ့္ဘာသာ ေအာင္ေမာင္းေတာင့္ထား လုပ္ေနၾကရတယ္။ ဒါဟာ စာဖတ္ပရိသတ္ရဲ႕ အတိုင္းအတာကို ျပေနတာပဲ။ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမွာ အေျခခံထားတဲ့သိမႈက ေရာင္ျပန္ဟပ္ထားတာပဲ။ ဒါကို စာေပေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္က စာတစ္ပုဒ္ကို ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္စိစစ္ျပလိုက္ရံုနဲ႔ ဘာမွ်ျဖစ္မလာႏိုင္ဘူး။ စာေပေ၀ဖန္ေရးဆိုတာက ကန္႔သတ္အတိုင္းအတာရွိတဲ့ စာဖတ္ပရိသတ္အတြက္ပဲ။ လူတိုင္းအတြက္ မဟုတ္ဘူး။ လူအမ်ားစုဟာ ေပၚပင္ပဲ သာယာမွာ။ ဒါက လူ႔သေဘာ။ ဒီလူအမ်ားစုထဲကလူေတြ၊ ဉာဏ္ရည္ဉာဏ္ေသြး ျမင့္လာၾကတဲ့အခါ ေပၚပင္စာေပဘက္ကေန စာေပသန္႔သန္႔ဘက္ကို တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေျပာင္းလာမွာပဲ။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ပညာေရးစနစ္ရဲ႕ ပ့ံပိုးေပးခ်က္နဲ႔အတူ စာဖတ္၀ါသနာပါသူေတြဟာ ေ၀ဖန္ေရးစာေပဘက္ကို စိတ္၀င္စားလာမွာပဲ။ စာေပေ၀ဖန္ေရးအေနနဲ႔က သာမန္စာဖတ္သူေတြကို ဘာမွ် လုပ္မေပးႏိုင္ဘူး။ မလုပ္ဆို ေတာ္ရံုတန္ရံု စာဖတ္ပရိသတ္က စာေပေ၀ဖန္ေရးကို ဖတ္မွမဖတ္ဘဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔စာေပေလာကမွာ ရီဗ်ဴးေရးသမားေကာင္းေကာင္းေတြ ရွိခဲ့ဖူးတယ္။ ဥပမာ၊ (ဦး)ေအာင္သင္း၊ ေက်ာ္ေစာမင္း၊ ေမာင္ခိုင္လတ္၊ ကိုေလးျမတ္... စတဲ့လူေတြ။ ခုဆို အဲဒီလူေတြကိုယ္တိုင္က ရီဗ်ဴးသိပ္ေရးၾကပံု မေပၚဘူး။ ေပါ့ေပါ့ပါးပါးကေလးေတြပဲ ေရးေနၾကပံုရတယ္။ မဂၢဇင္းတခ်ဳိ႕မွာေတာ့ ေလးငါးဆယ္ေၾကာင္းစာ အညႊန္းကေလးေတြ ဖတ္လာရတယ္။ တစ္အုပ္ခ်င္း၊ တစ္ပုဒ္ခ်င္း ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၿပီး စိစစ္ေလ့လာတာမ်ဳိး၊ ဖ်င္ျပတာမ်ဳိး မလုပ္ေတာ့ဘူး။ သူတို႔ကိုေတာ့လည္း အျပစ္မတင္ႏိုင္ဘူး။ ရီဗ်ဴးေရးတာက အခ်ိန္ကုန္တယ္။ တျခားဟာေတြလည္း ဖတ္ရေသးတယ္။ တစ္လကို ရီဗ်ဴးတစ္ပုဒ္ေလာက္ေရးရံုနဲ႔ စား၀တ္ေနေရးအတြက္ တြက္ေျခကိုက္မယ္ မထင္ဘူး။ ကုလသမဂၢလိုေနရာမ်ုိးက ပင္စင္ေကာင္းေကာင္းရထားတဲ့ သံအမတ္ႀကီးေဟာင္းေတြ၊ တကၠသိုလ္ပါေမာကၡဘ၀ကေန ပင္စင္ယူသြားၿပီး ေအးေအးလူလူေနႏိုင္တဲ့ (စာေပနဲပဘာသာစကားကို ရင္းႏွီးကၽြမ္း၀င္ရင္းစြဲျဖစ္တဲ့ ဥပမာ ဆရာဦးခင္ေအးတို႔လို) လူေတြက အခ်ိန္ကုန္ခံၿပီး ေရးပါမွပဲ။
အေၾကာင္းသင့္ေနလို႔ ခရီးသြားဟန္လြဲထည့္ၿပီး ေဆြးေႏြးခ်င္တာေလး တစ္ခုႏွစ္ခုေလာက္ ေဆြးေႏြးပါရေစ။ ညႊန္းခဲ့တဲ့ ေဆာင္းပါးထဲမွာ ပါတဲ့ အခ်က္ကေနပဲ စပါရေစ။ တို႔ဗမာအစည္းအရံုးက ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ `ဗမာျပည္သည္ တို႔ျပည္၊ ဗမာစာသည္ တို႔စကား..´ စတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္ခ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ပါ။ ဒီ-ေၾကြးေၾကာ္ခ်က္- ဟာ ကိုလိုနီေခတ္ကာလအတြင္းက မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေရးအတြက္ ေၾကြးေၾကာ္ခဲ့တာ။ ျမန္မာလိုပဲ၊ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ေရာက္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာလည္း မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ထက္သန္ေရးအတြက္ လႈံ႔ေဆာ္မႈေတြ ရွိခဲ့ၾကတယ္။ ခုေတာ့ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ကလြတ္တာ ၾကာခဲ့ပါၿပီ။ ဒီ့ျပင္ ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကားဆိုတာ ျမန္မာတို႔ရဲ႕စာ၊ ျမန္မာတို႔ရဲ႕စကားဆိုတာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ဘယ္သူကမွ် ကန္႔ကြက္ျငင္းဆိုတယ္ရယ္လို႔ မၾကားမိပါဘူး။ ဒါေပတဲ့ ခက္ေနတာတစ္ခုက အဲဒီ `ျမန္မာစာ၊ ျမန္မာစကား´ ဆိုတာကို ျမန္မာေတြကိုယ္တိုင္က သိပ္ၿပီး တန္ဖိုးမထားၾကေတာ့တာပဲ။ ခုဆို ျမန္မာအသံထြက္ကို မပီမသ အသံထြက္တာကို ဂုဏ္ယူစရာလိုလို ျဖစ္ေနတယ္။ `ျမန္မာျဖစ္သည္ တို႔အ၀တ္´ ဆိုတာ မရွိသေလာက္ပဲ။ ျမန္မာစာေပေလာကထဲမွာေတာ့ ႏိုင္ငံရပ္ျခားစာလံုး/စကားလံုးေတြကို ဘယ္သူကမွ် စိတ္ရွည္လက္ရွည္ အနက္ဖလွယ္ဖို႔ မစဥ္းစားေတာ့ဘူး။ ကၽြန္ေတာ္ဆိုလိုတာက ကြန္ပ်ဴတာကို ကြန္ပ်ဴတာလို႔ ေခၚတာမ်ဳိးကို လက္ခံပါတယ္။ ခုခါမွ အနက္ဖြင့္ေနလို႔ အလကားပဲ။ ဒါေပတဲ့ ဘီဇနက္လိုဟာမ်ဳိး၊ အက္ဂ်ဴေကးရွင္းတို႔၊ ေနာလိပ္တို႔လိုဟာမ်ဳိးေတြကို တန္းေရးခ်လိုက္တာကေတာ့ အေတာ္လြန္သြားတယ္ထင္တယ္။ ဒီလိုလုပ္တာမ်ဳိးေတြကေတာ့ ေခတ္မီေအာင္လုပ္တာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ (ေခတ္မီေအာင္လုပ္တာမ်ဳိးကို လက္ခံပါတယ္) ခုဟာက အရမ္းဘာသာျပန္ငနဲေတြရဲ႕ ပိုက္ဆံေနာက္အလြန္လိုက္ၿပီး ပ်င္းရိမႈတစ္ရပ္ပဲ။ တရုတ္ျပည္မွာေတာင္ မလိုအပ္ဘဲ ႏိုင္ငံျခားစာလံုးေတြ သံုးတာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ သတိေပးတာရွိတယ္။ တစ္ႏိုင္ငံလံုးက ကာလတရားရဲ႕ ေရြ႕ေလ်ာသြားျခင္းနဲ႔အတူ ေပ်ာ္ေပ်ာ္ပါးပါးခ်ည္းပဲ လိုက္ပါသြားၾကစို႔ရယ္။ ယဥ္ေက်းမႈဆိုတာက စီးေမ်ာတတ္တဲ့သေဘာ ရွိတာပဲ။ အစဥ္အလာယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ယဥ္ေက်းမႈတကၠသိုလ္ဆီမွာ ခၽြင္ခၽြင္ခ်ပ္ရယ္လို႔ စည္း၀ါးလိုက္တတ္တဲ့ လူႏွစ္ေယာက္သံုးေယာက္ရွိရင္ ၿပီးပါေသာ္ေကာလို႔ သေဘာထားခဲ့ၾကၿပီဆိုရင္ျဖင့္ စာေရးတဲ့လူေတြအေနနဲ႔ ျမန္မာစာသည္တို႔စာ၊ တို႔စာကို တို႔ေလးစားပါကိစၥကို မလိုအပ္ဘဲျပန္ၿပီး အစဆြဲထုတ္မေနေစခ်င္ေတာ့ဘူး။ ဘာသာစကားဆိုတာက လူမ်ဳိးတစ္မ်ဳိး ျဖစ္-ရွိေနျခင္းရဲ႕ ဂုဏ္ရည္တစ္ရပ္ပဲ။ ဘာသာစကားကို တန္ဖိုးထားရမွန္းမသိတဲ့ အေနအထားေရာက္လာၿပီ ဆိုရင္ေတာ့လည္း ဘ၀ကို ေက်ေက်နပ္နပ္နဲ႔ အ႐ႈံးေပးလိုက္တဲ့လူေတြ ေျပာေလ့ရွိတတ္သလို အရာရာဟာ အနိစၥပဲရယ္လို႔ ေျပာဖို႔ပဲ က်န္ေတာ့တယ္မဟုတ္လား။
အခ်ိန္ရရင္ျဖင့္ စာေပေ၀ဖန္ေရးနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ေဆြးေႏြးပါဦးမယ္။ စာဖတ္တဲ့လူေတြအေနနဲ႔ `စာေပေ၀ဖန္ေရး´ ဆိုတာနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အစဥ္အလာက လက္ခံထားခဲ့တဲ့ မေရမရာအျမင္ေတြ၊ ေသာင္မတိုက္ကမ္းမဆိုက္ အညႊန္းေတြအထဲက ခုန္ထြက္ၾကဖို႔ တန္ၿပီလို႔ေတာ့ျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္ျမင္မိတယ္။ လူငယ္ေတြ စနစ္တက် စာေပေ၀ဖန္ေရးကို စိတ္၀င္စားလာတာ ေကာင္းတဲ့လကၡဏာပဲ။ ဘာသာစကားမတူညီမႈအတြင္းက အနက္ယူေတာ့လည္း မလြဲၾကေစခ်င္ဘူး။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လြတ္လပ္ေရးရတာေတာင္ ႏွစ္ငါးဆယ္ေက်ာ္ခဲ့ၿပီဆိုတာေတာ့ မေမ့ၾကေစခ်င္ဘူး။ ။
ျမင့္သန္း
စက္တင္ဘာ ၂၀၁၀၊ ရနံ႔သစ္
ကုန္သည္ဟာ သူ႔ကုန္ေရာင္းဖို႔ အားထုတ္သလို၊ စစ္သည္ေတာ္ဟာ ရန္သူကိုေအာင္ႏိုင္ဖို႔ အားထုတ္သလို၊ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္ကလည္း သူလုပ္ရမယ့္ ေ၀ဖႏၱိကျပဳတာပဲ။ ခ်စ္လို႔၊ မုန္းလို႔၊ ရည္းစားေဟာင္းျဖစ္လို႔၊ မ်က္ႏွာေၾကာမတည့္တဲ့ ေယာက္ဖျဖစ္ေနလို႔ဆိုၿပီး ေ၀ဖန္ေနတာမွမဟုတ္ဘဲ။ သူ႔အလုပ္၊ သူ႔အားထုတ္မႈတစ္ခုပဲ။ည့္မယ္။ ေနာက္ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာမယ္။ အကဲျဖတ္မယ္။ ဒီေတာ့ သူက ဘယ္ေနရာမွာ ဘာကို သမာသမတ္ရွိရမွာလဲ။ သူဖတ္ေနတဲ့စာအုပ္က သူ႔ေယာက္ဖေရးထားတာျဖစ္လို႔ သူ႔ႏွမမ်က္ႏွာကိုေထာက္ၿပီး အကဲျဖတ္ရမွာလား။ ေ၀ဖန္ေရးပညာရွင္က သူေလ့လာထားတဲ့ ပညာဘက္က ရပ္တည္အကဲျဖတ္ရမွာလား။ သမာသမတ္ဆိုတာက စည္း႐ိုးေပၚခြထိုင္ၿပီး ေလခၽြန္ေနတာကို ဆိုလိုတာလား ျမန္မာျပည္မွာေတာ့ စာတစ္ပုဒ္၊ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ကို ေ၀ဖန္ရေသာေၾကာင့္ သံသရာမွအျမန္ဆံုးကၽြတ္လြတ္ၿပီး နိဗၺာန္ကို မ်က္ေမွာက္ျပဳႏိုင္ပါေစသားရယ္လို႔ မြန္ျမတ္မွန္ကန္တဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ ေ၀ဖန္တဲ့သူမ်ား ရွိေနခဲ့ရင္ေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။ အသိပညာလက္ဆင့္ကမ္းေပးတဲ့မဂၢဇင္းေတြဟာ ကိုယ့္ဘာသာ ေအာင္ေမာင္းေတာင့္ထား လုပ္ေနၾကရတယ္။ ဒါဟာ စာဖတ္ပရိသတ္ရဲ႕ အတိုင္းအတာကို ျပေနတာပဲ။ဘ၀ကို ေက်ေက်နပ္နပ္နဲ႔ အ႐ႈံးေပးလိုက္တဲ့လူေတြ ေျပာေလ့ရွိတတ္သလို အရာရာဟာ အနိစၥပဲရယ္လို႔ ေျပာဖို႔ပဲ က်န္ေတာ့တယ္မဟုတ္လား။
ReplyDeleteအဲဒါေတြ သေဘာက်တယ္ဗ်ာ။
ယဥ္ေက်းမႈဆိုတာက စီးေမ်ာတတ္တဲ့သေဘာ ရွိတာပဲ။
ReplyDeleteI agreed on this point, in addition culture flows from higher to lower plain. We, Myanmar watch India, China and West movies those are higher land.