ပြဲၾကည့္ပရိသတ္

အေကာင္းအဆိုး အဆံုးအျဖတ္ေပးျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ “စ်င္” (Zen) ပံုျပင္ေလးတစ္ပုဒ္ ရွိပါသည္။

ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေတာင္ယာလုပ္ငန္း လုပ္ကိုင္လာခဲ့သည့္ လယ္သမားႀကီး တစ္ေယာက္ ရွိသည္။ တစ္ေန႔တြင္ သူ၏ ျမင္းမွာ ထြက္ေျပး လြတ္ေျမာက္သြား ေလသည္။ ထိုသတင္းကို ၾကားေသာ္ သူ၏ အိမ္နီးခ်င္းမ်ား ေရာက္ရွိလာၾက၏။ “ကံဆိုးလိုက္တာဗ်ာ” ဟု ဂရုဏာသက္စြာ စုတ္တသပ္သပ္ ျပဳၾက၏။ “ဒီလိုပဲေပါ့ဗ်ာ” ဟု မတင္မက် စကားတစ္ခြန္းသာ လယ္သမားႀကီးက ျပန္ေျပာသည္။ ေနာက္တစ္ေန႔ နံနက္တြင္ သူ၏ ျမင္းမွာ ေတာတြင္းမွ အျခားျမင္း႐ိုင္း သံုးေကာင္ကို အေဖာ္ျပဳရင္း ျပန္လည္ေရာက္ရွိ လာသည္။ “၀မ္းသာစရာ ေကာင္းလိုက္တာ” “ကံေကာင္းလိုက္တာ” စသည္ျဖင့္ အိမ္နီးခ်င္းမ်ားက ေထာပနာျပဳၾက၏။ လယ္သမားႀကီးက “ဒီလိုပါပဲ” ဟု သာ ျပန္လည္ တုန္႔ျပန္၏။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ သူ၏သားမွာ ေတာတြင္းမွ ပါလာေသာ ျမင္း႐ိုင္းမ်ားကို ကုန္းႏွီးတပ္ၿပီး ယဥ္ပါးေအာင္ ႀကိဳးစားရင္း ျမင္းခါခ်ခံရသျဖင့္ ျပဳတ္က်ၿပီး ေျခေထာက္က်ဳိး သြားေလသည္။ အိမ္နီးခ်င္းမ်ား တစ္ခါထပ္ ေရာက္လာၿပီး ဂရုဏာသက္ၾက၊ စုတ္သတ္ ၾကျပန္သည္။ လယ္သမားႀကီး၏ မွတ္ခ်က္မွာေတာ့ မေျပာင္းမလဲ “ဒီလိုပါပဲ” မွ်သာ။ ေနာက္တစ္ေန႔၀ယ္ စစ္တပ္မွ တာ၀န္ရွိသူမ်ား ရြာသို႔ေရာက္လာၿပီး လူငယ္လူရြယ္မ်ားကို စစ္မႈထမ္းရန္ ဆင့္ေခၚေလသည္။ လယ္သမားႀကီး၏ သားမွာ ေျခေထာက္က်ဳိးေနသျဖင့္ စစ္မႈထမ္းျခင္းမွ ကင္းလြတ္ခြင့္ရသည္။ ကံေကာင္းလိုက္တာဟု အိမ္နီးခ်င္းမ်ားက ဂုဏ္ျပဳၾကျပန္၏။ လယ္သမားႀကီး၏ မေျပာင္းလဲေသာ အေျဖစကားမွာ “ဒီလိုပါပဲ” ဟူ၍သာ ျဖစ္၏။

§ § § § § § §

အလ်င္စလို ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ၿပီး ၀မ္းနည္း၀မ္းသာ ခံစားျခင္းမ်ားအေပၚ သတိမူမိေစရန္ ဤပံုျပင္ကို အသံုးျပဳၾကပါသည္။ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုအား အေကာင္းအဆိုး အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ သတ္မွတ္ဆံုးျဖတ္ရန္မွာ ရုတ္ခ်ည္း အျမင္အားျဖင့္ ေပၚလြင္ထင္ရွားလွသည္ မဟုတ္ေၾကာင္း ဆိုလိုရင္း ျဖစ္သည္။ ပံုျပင္တြင္ ေဖာ္ျပထားသကဲ့သို႔ အေကာင္းအဆိုးဆံုးျဖတ္ရန္ သိသာထင္ရွားလွသည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ားသည္ပင္ တကယ္တမ္းအားျဖင့္ ကံေသကံမ မရွိလွ။ စင္စစ္ ပံုျပင္ေလး၏ အဆံုးတြင္လည္း အျခားေသာ “ဒီလိုပါပဲ” တစ္ခုျဖင့္ အဆံုးသတ္ထားျခင္းေၾကာင့္ ရွည္လ်ားေသာ ျမင္ကြင္းတစ္ရပ္ျဖင့္ေသာ္မွ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုအား အေကာင္းအဆိုးဆံုးျဖတ္ဖို႔ လံုေလာက္မႈမရွိဟု ဆိုႏိုင္ပါသည္။ ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ အေျခအေနမ်ား ေျပာင္းျပန္ေဇာက္ထိုးျဖစ္ေအာင္ ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္ေခ် ရွိေနေပေသးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ “ဆံုးျဖတ္ျခင္း” ထက္စာလွ်င္ “လက္ခံျခင္း” က ပိုမိုဆီေလ်ာ္မႈရွိသည္ဟု ယူဆႏိုင္ေပလိမ့္မည္။ ျဖစ္ရပ္၊ အေျခအေနတို႔အား ေကာင္းသည္ဆိုးသည္ ဆံုးျဖတ္ေနျခင္းထက္ လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိေအာင္ “ၾကံဳသလို က” ရန္ သည္ပံုျပင္က ညႊန္းသည္။

ဤပံုျပင္ႏွင့္ အၾကံေပးခ်က္မွာ လက္ခံခ်င္စရာေကာင္းၿပီး ဆီေလ်ာ္မႈလည္း ရွိပါသည္။ ကမၻာေက်ာ္ ဟာသဘုရင္ “ခ်ာလီခ်က္ပလင္” ၏ ထင္ရွားသည့္စကားတစ္ခြန္းကို သတိရမိသည္။ “ဘ၀ဟူသည္မွာ တစ္ကြက္ခ်င္းၾကည့္လွ်င္ အလြမ္းဇာတ္ (Tragedy) ျဖစ္ၿပီး တစ္ခုလံုးအေနျဖင့္ ျခံဳၾကည့္လွ်င္မူ ဟာသတစ္ပုဒ္သာ” ျဖစ္ပါသတဲ့။ ဤအေတြးအေခၚမွာ ဆရာမင္းသိခၤ၏ “ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္ ေမာင္ဘခ်စ္” ၀တၳဳတစ္ပုဒ္ထဲမွ သေဘာထားႏွင့္ ဆင္ဆင္ တူသည္။ သို႔ေသာ္ ျပန္လွန္ေမးစရာ ေမးခြန္းမ်ားလည္း ရွိေနသည္။ သည္တိုင္းဆိုေသာ္ ကၽြန္ေတာ္တို႔တြင္ ဆံုးျဖတ္ပိုင္ခြင့္ မရွိေတာ့ဘူးေလာ။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၏ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား မရွိဘူးေလာ။ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ဟူသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အား “အေကာင္အထည္ေဖာ္” (Take Action) ရန္ လႈံ႕ေဆာ္ေပးသည့္ အရာ မဟုတ္ဘူးေလာ၊ စသည့္ေမးခြန္းမ်ားကို ေမးရန္ လိုသည္။ ကၽြန္စနစ္တြင္ ေနထိုင္ရျခင္းအေပၚ “ဒီလိုပါပဲ” သေဘာထားေနလွ်င္...၊ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ဳိးေဖာက္ျခင္းမ်ားကို “ဒီလိုပါပဲ” သေဘာထားေနလွ်င္ ေမာင္ဘခ်စ္၏ ဘ၀မွာ ဇာတ္နာလြန္းသည့္ အလြမ္းအေဆြးဇာတ္က တက္ႏိုင္လိမ့္မည္မဟုတ္ေတာ့။ ထို႔ေၾကာင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္၊ ပိုင္းျဖတ္ခ်က္တို႔၏ အေရးပါမႈႏွင့္ စြမ္းအားတို႔ကိုလည္း ေခ်ာင္ထိုးထားရန္ သင့္လိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။

တကယ္ေတာ့ ျဖစ္ရပ္တစ္ကန္႔ခ်င္းစီအေပၚ အေကာင္းအဆိုးသေဘာထား ဆံုးျဖတ္ျခင္းတြင္ “ခံစားခ်က္” (Emotion) ပါ၀င္သည္။ လက္ေတြ႕သေဘာဆန္သည္။ ထီေပါက္တာ မေပ်ာ္ပါဘူးဟု ပါးစပ္က ေျပာေန႐ံုမွ်ျဖင့္ ၿပီးသည္မဟုတ္။ စိတ္တြင္းက ေပ်ာ္ေနလွ်င္ အေကာင္းဟု သေဘာေပါက္ျခင္း၊ တစ္နည္း ဆံုးျဖတ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္ဟု ဆိုလို႔ရသည္။ စင္စစ္ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ အတြက္အခ်က္ သီးသန္႔အားျဖင့္ ေသြးေအးေအး၊ စနစ္တက် ဆံုးျဖတ္လိုက္ျခင္းမ်ဳိး မဟုတ္။ ခံစားခ်က္ဆိုင္ရာ ဉာဏ္ရည္ (Emotional Quotient) သာ ျဖစ္ပါသည္။ သေဘာတရားအရ ျငင္းပယ္စရာ မရွိေသာ္လည္း လက္ေတြ႕တြင္ “အရာရာကို လက္ခံလိုက္ရန္” မွာ စိတ္ခံစားခ်က္ဆိုင္ရာ အၾကပ္အတည္းမ်ား ရွိေနပါသည္။ “အေဖေသ၊ အေမြရ” ၀မ္းနည္း၀မ္းသာ ကိစၥရပ္တြင္ “ဒီလုိပါပဲ” ဟု ႏႈတ္ကထြက္ဖို႔ အခက္အခဲ ရွိမည္။ အေဖေသလို႔ ၀မ္းနည္းရျခင္းႏွင့္ အေမြရလို႔ ၀မ္းသာရျခင္း ဆန္႔က်င္ဘက္ စိတ္ခံစားခ်က္ႏွစ္ခုကိုလည္း ေခ်လိုက္ရန္ ျဖစ္ႏိုင္သည္ မဟုတ္။ ဆင္ျခင္တံုတရားအရ ေျဖသာျခင္းသာ ျဖစ္ၿပီး ခံစားအခ်က္အရ ေျဖသာျခင္းမ်ဳိး မဟုတ္ပါ။

တကယ္ေတာ့ ပံုျပင္တြင္းမွ အဘိုးအိုသည္ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို ေသြးေအးေအးျဖင့္ ေဘးမွထိုင္ၾကည့္ေနျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ ခံစားခ်က္ ကင္းမဲ့စြာျဖင့္ ေဘးမွ ထိုင္ၾကည့္ေနသည္။ အကယ္၍ အဆိုပါ ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္ သေဘာထားအားျဖင့္ ေဘးမွထိုင္ၾကည့္ေနသူ တစ္ေယာက္သည္ ၀မ္းနည္းပူေဆြးမႈ ျဖစ္ျခင္းမွ သက္သာရာရသည္ဆိုေသာ္ သူ၏ ေပ်ာ္ရႊင္မႈကိုလည္း တနည္းအားျဖင့္ စေတးရေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ စင္စစ္ “ေဘးမွထိုင္ၾကည့္သူ” (Watcher) တစ္ေယာက္ကဲ့သို႔ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သေဘာထားရန္ ႀကိဳးစားသင့္ပါသည္။ ထို႔အတူ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္း အလုပ္ကိုလည္း ကၽြန္ေတာ္တို႔ စြန္႔လႊတ္ႏိုင္လိမ့္မည္ မဟုတ္ပါ။ ေဘာလံုးပြဲၾကည့္လွ်င္ေသာ္မွ ႐ူနီေကာင္းတယ္၊ ညံ့တယ္ မိနစ္ကိုးဆယ္ေလးအတြင္းပင္ မေရတြက္ႏိုင္ ေလာက္ေအာင္ ဆံုးျဖတ္မိၾကေပမည္။ ဤသည္မွာလည္း ယုတၱိရွိပါသည္။ ေဘာလံုးပြဲထိုင္ၾကည့္သူ တစ္ေယာက္သည္ ဟာခနဲ၊ ဟင္ခနဲ အသံေလးထြက္ၿပီး အားေပးမွ အရသာေပၚပါမည္။ ျပည္တြင္းသတင္း ထိုင္ၾကည့္ေနသလို မ်က္ႏွာေသေလးျဖင့္ ထိုင္ေငးေနျခင္းမ်ဳိးသည္ အခ်ိန္ျဖဳန္းျခင္းသာ ျဖစ္လိမ့္မည္။ ပံုျပင္တြင္းမွ ေဘးမွထိုင္ၾကည့္ေနသူ (Watcher) အဘိုးအိုသည္ ဘ၀ကို ျဖဳန္းတီးပစ္ေနသလားဟု ကၽြန္ေတာ္ အေတြး၀င္မိသည္။ ကၽြန္ေတာ့္အတြက္မူ အရာရာတိုင္းကို အေကာင္းအဆိုး မဆံုးျဖတ္လိုပါ။ သို႔ေသာ္ ၾကံဳလာသမွ်အား ရင္ႏွင့္အမွ် ခံစားရျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း ကၽြန္ေတာ္ ဘာမွ် မတတ္ႏိုင္ပါ။ ဘ၀ႏွင့္ရင္းၿပီး ေဘးမွ ထိုင္ၾကည့္ေနသူ တစ္ေယာက္ဟု ဆိုလွ်င္ အစြန္းလြတ္ေကာင္းသည္။ ကိုယ္ပိုင္ဘ၀အား ပြဲၾကည့္ပရိသတ္ဆန္ဆန္ ႐ႈျမင္ျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ေပသည္။

◄ ေတဇာ ► ေဖေဖာ္၀ါရီ (၆)

Ref: The Zen of Watchman