အေရးေပၚသတိေပးခ်က္

ဤစာမွာ အားလံုးအတြက္ `အေရးေပၚသတိေပးခ်က္´ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်းဇူးျပဳၿပီး ဂ႐ုတစိုက္ဖတ္႐ႈေပးပါ။

အခုေလာက္ဆိုရင္ စာဖတ္သူမ်ားလည္း `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ ဆိုတဲ့ စက္အေၾကာင္း သိၿပီး ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္မွာေပါ့။ ယခု ဤစာကို ဖတ္႐ႈေနခ်ိန္မွာ ထိုစက္အား ကမၻာတစ္၀ွမ္း သန္းျဖင့္ခ်ီ၍ ေရာင္းခ်ၿပီး ျဖစ္ေလာက္ပါတယ္။ 

မသိေသးဘူးဆိုရင္ ကၽြန္ေတာ္ ရွင္းျပပါ့မယ္။ သူ႔ ပံုစံအသြင္အျပင္ကေတာ့ ကားတံခါးဖြင့္တဲ့ အေ၀းထိန္းခလုတ္နဲ႔ ဆင္ပါတယ္။ သူ႔မွာပါတာက ခပ္ႀကီးႀကီး အစိမ္းေရာင္မီးလံုးတစ္လံုးနဲ႔ ႏွိပ္စရာ ခလုပ္တစ္ခုပါပဲ။ ခလုတ္ကို ႏွိပ္လိုက္ရင္ မီးစိမ္းလင္းသြားပါမယ္။ ဒါပဲလားဆိုေတာ့ အဲဒီေလာက္ထိလည္း မ႐ုိးစင္းျပန္ပါဘူး။ အဲဒီမီးစိမ္းက ခလုတ္ကိုမႏွိပ္ခင္ တစ္စကၠန္႔အလိုမွာ အရင္လင္းတာပါတဲ့…။

ပထမဆံုး စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့လူ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ ထူးျခားတဲ့ ကစားနည္း (Game) တစ္ခုကို ကစားေနရသလိုပဲ ခံစားရပါတယ္။ မီးလင္းတာ ျမင္တာနဲ႔ ခလုတ္ကို လိုက္ႏွိပ္ရမယ္… အလြယ္ေလးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ထူးျခားတာက အဲဒီစည္းကမ္းကို ခ်ဳိးေဖာက္လို႔လည္း မရျပန္ပါဘူး။ မီးစိမ္းတာမျမင္ဘဲ ခလုတ္ကိုႏွိပ္ဖို႔ႀကိဳးစားတာနဲ႔ တစ္ၿပိဳင္နက္ မီးက လင္းလာပါတယ္။ စမ္းသပ္ၾကည့္သူအေနနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ျမန္ေအာင္ ႏွိပ္ႏွိပ္၊ ခလုတ္ကိုမႏွိပ္ႏိုင္ခင္ တစ္စကၠန္႔အလိုမွာ မီးစိမ္းက အျမဲျပပါတယ္။ ဒီလိုမွမဟုတ္ဘဲ မီးလင္းလာရင္ ခလုတ္မႏွိပ္ဘူးဆိုတဲ့အၾကံနဲ႔ စမ္းသပ္သူက မီးလင္းတာကို ေစာင့္ျပန္ေတာ့လည္း မီးက လံုး၀မလင္းလာေတာ့ပါဘူး။ စမ္းသပ္သူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ပဲႏွိပ္ႏွိပ္ မီးလင္းၿပီးတဲ့ေနာက္မွသာ ခလုတ္ႏွိပ္တာ လိုက္ပါတယ္။ သူ႔ကို တစ္ပတ္႐ိုက္လို႔ လံုး၀မရပါဘူး။

စိတ္၀င္စားလာၿပီလား။ ဒီ `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ရဲ႕ အသက္ကေတာ့ `ေျပာင္းျပန္ၾကာခ်ိန္´ နဲ႔ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ဆားကစ္ျပားေလးပါပဲ။ ေျပာင္းျပန္ၾကာခ်ိန္က အခ်ိန္မီ အခ်က္ျပမႈကို ထုတ္လႊတ္တယ္။ ဒီနည္းပညာကို ဘယ္လိုအသံုးခ်မယ္ဆိုတဲ့ သူ႔ရဲ႕ အသံုး၀င္မႈ အျပည့္အစံုကိုေတာ့ ေျပာင္းျပန္ၾကာခ်ိန္ကို တစ္စကၠန္႔မကပိုၾကာေအာင္ စြမ္းေဆာင္ႏိုင္မွပဲ အျပည့္အစံု သိရပါမယ္။ အခု ကၽြန္ေတာ္ သတိေပးလိုတာက ဒီနည္းပညာနဲ႔ မပတ္သက္ပါဘူး။ ပတ္သက္ေနတဲ့ ျပႆနာက ဒီ `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ ဟာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ (သို႔) လြတ္လပ္ေသာဆႏၵ (Free Will) လိုမ်ဳိးအရာ မရွိဘူးလို႔ အခိုင္အမာ သက္ေသျပရာေရာက္ေနတဲ့ ကိစၥပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

စာဖတ္သူမ်ားလည္း ၾကားဖူးပါလိမ့္မယ္။ လူသားေတြရဲ႕ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ (Free Will) ဆိုတာ အာ႐ံုမွားမႈတစ္ခုပါဆိုတဲ့ ျငင္းခုန္မႈေတြကိုေလ။ ႐ူပေဗဒနည္းနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ ယုတၱိေဗဒနည္းနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ ဒီလိုမ်ဳိး အေျခတင္ျဖစ္မႈေတြကို လူအမ်ားစုကေတာ့ မျငင္းႏိုင္ဘူးလို႔ ႐ႈျမင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ (Free Will) မရွိဘူးဆိုတဲ့ အခ်က္ကိုေတာ့ ဘယ္လူသားကမွ လက္မခံႏိုင္ၾကပါဘူး။ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ရွိျခင္းရဲ႕ စြမ္းပကားေတြကို ၾကံဳေတြ႕သိရွိခဲ့တဲ့ လူသားေတြအဖို႔ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနတဲ့ အမွန္တရားကို မယံုၾကည္ႏိုင္ျဖစ္ေနတာ မဆန္းပါဘူး။ ဒီလိုဆို `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ ရဲ႕ အလားအလာက ဘာလဲ..။ သူက လူေတြကို ဘယ္လိုရလာဒ္ေတြ ေပးမွာလဲ….။

ပံုမွန္အားျဖင့္ေတာ့ `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ ကို စမ္းသပ္ၾကည့္တဲ့လူတစ္ေယာက္ဟာ တစ္ပတ္ေလာက္ စိတ္၀င္တစားနဲ႔ အ႐ူးအမူး ႀကိဳးစားၾကည့္ပါတယ္။ သူငယ္ခ်င္းေတြကိုျပလိုက္။ ဘယ္လိုအေျဖရွာရမလဲဆိုတာ ၾကံဆလိုက္နဲ႔ေပါ့။ ၾကာေတာ့လဲ ဒီစက္ကို စိတ္၀င္စားမႈ ေလ်ာ့သြားခ်င္ေလ်ာ့သြားလိမ့္မယ္ေပါ့။ ဒါေပမဲ့ စက္ကေျပာတဲ့ အဓိပၸာယ္ကိုေတာ့ သူ႔ဦးေႏွာက္ထဲမွာ သံမႈိစြဲသလို ၀င္သြားပါလိမ့္မယ္။ တစ္ပတ္ေက်ာ္ ၾကာလာတဲ့အခါမွာ ထိုသူဟာ သူ႔မွာ မေျပာင္းလဲႏိုင္တဲ့ အနာဂတ္ တစ္ခုတည္းရွိတယ္ဆိုတဲ့ အေတြးနဲ႔ပဲ နစ္ေမ်ာေနေတာ့တယ္။ တစ္ခ်ဳိ႕ဆိုရင္ သူတို႔ရဲ႕ ေရြးခ်ယ္မႈေတြဟာ ဘာမွ် အေရးမပါဘူးဆိုတာ သိလိုက္ရတဲ့အတြက္ ေရြးခ်ယ္ရတဲ့အလုပ္ေတြလုပ္ဖို႔ ျငင္းဆန္လာပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ နိစၥဓူ၀ (ေရခ်ဳိး/ထမင္းစား) အလုပ္ေတြကိုေတာင္ လုပ္ဖို႔ စိတ္မ၀င္စားၾကေတာ့ဘူး။ `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ ကို စမ္းသပ္မိတဲ့လူေတြရဲ႕ သံုးပံုတစ္ပံုေလာက္ဟာ ေနာက္ဆံုးမွာ ထမင္းေတာင္မစားေတာ့တဲ့အတြက္ ေဆး၀ါးကုသမွ်ေတြ ေပးရေတာ့တယ္။ ဒီထက္ပိုဆိုးသြားတဲ့အဆင့္ကေတာ့ စကားမေျပာေတာ့တဲ့အထိဆိုပါေတာ့။ တစ္ခါတစ္ခါ နည္းနည္းပါးပါးလႈပ္ရွာတာေလးကလြဲၿပီး မ်က္လံုးသူငယ္အိမ္ကပဲ လႈပ္ေနၿပီး က်န္တာ ဘာဆိုဘာမွမလုပ္ေတာ့ပါဘူး။ ခႏၶာကိုယ္က လႈပ္ႏိုင္စြမ္းရွိေနေသးေပမဲ့ လႈပ္ရွားဖို႔အတြက္ေစ့ေဆာ္မႈကေတာ့ သူတို႔မွာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားၾကရွာၿပီျဖစ္ပါတယ္။

ေဟာကိန္းထုတ္စက္နဲ႔ ကစားနည္း မေပၚခင္အခ်ိန္ကဆိုရင္ ဦးေႏွာက္ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈ ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ စကားမေျပာတဲ့ေရာဂါဟာ အလြန္ရွားပါးပါတယ္။ အခုအခ်ိန္မွာေတာ့ ပုလိပ္ေရာဂါလို အလ်င္အျမန္ ကူးစက္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနပါၿပီ။ လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာ ဆိုးဆိုးရြားရြား အႏိုင္က်င့္ခံရလို႔ လူ႔ရဲ႕ဆင္ျခင္မႈစနစ္ပ်က္စီးၿပီး စကားမေျပာႏိုင္ျဖစ္သြားတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေတြ ရွိေၾကာင္း ၾကားဖူးေကာင္းၾကားဖူးပါလိမ့္မယ္။ အခု ေနာက္ထပ္ စိတ္ေရာဂါတစ္မ်ဳိး လာပါၿပီ။ အဲဒါကေတာ့ လူသားမွာ လြတ္လပ္ေသာဆႏၵ (Free will) မရွိဘူးဆိုတဲ့ အေတြးေပါ့။ ဒီအေတြးဟာ မယံုၾကည္သေရြ႕ေတာ့ သူ႔အတိုင္းတိုင္း အႏၱရာယ္မရွိပါဘူး။

စိတ္ေရာဂါကုဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ စကားေျပာေနၾကဆဲ ေ၀ဒနာရွင္ေတြနဲ႔ အက်ဳိးအေၾကာင္းျပ ေျဖာင္းျဖဖို႔ ႀကိဳးစားၾကပါတယ္။ `ကၽြန္ေတာ္တို႔ အရင္က ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္၊ လႈပ္လႈပ္ရွားရွား ေနထိုင္ခဲ့ၾကတယ္မဟုတ္လား။ အခုမွ ဘာလို႔ အားလံုးေျပာင္းလဲသြား ရတာလဲ။ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္လတုန္းက ခင္ဗ်ားတို႔ျပဳလုပ္ခဲ့တဲ့ ေရြးခ်ယ္မႈဟာ၊ ဒီေန႔ ျပဳလုပ္တဲ့ ေရြးခ်ယ္မႈထက္ ဘာမွ်ပိုၿပီး မလြတ္လပ္ပါဘူး။ အရင္တုန္းကအတိုင္း အခုလည္း ခင္ဗ်ားတို႔ ျပဳမူေနထိုင္ႏိုင္တာပဲ´ လို႔ ဆရာ၀န္ေတြက ယုတၱိက်က် ရွင္းျပၾကပါတယ္။ ေ၀ဒနာရွင္ေတြရဲ႕ တုန္႔ျပန္မႈကေတာ့ အားလံုးအတူတူပါပဲ။ `ဒါေပမဲ့အခု ကၽြန္ေတာ္ သိသြားၿပီေလ´ တဲ့။ အခ်ဳိ႕ကေတာ့ ဘာမွ်ေတာင္ တုန္႔ျပန္ေျပာဆိုမႈ မျပဳၾကေတာ့ဘူး။

ကံမေကာင္းအေၾကာင္းမလွစြာပဲ ဒီလိုမ်ဳိးဆင္ေျခကန္မႈေတြမွာလည္း ေထာက္ျပစရာ အားနည္းခ်က္ေတြ ရွိေနပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ မည္သည့္အျပဳအမူကိုမဆို `သတ္မွတ္ျပဌာန္းၿပီး၀ါဒ´ (Determinism) ေဘာင္ထဲ ဆြဲသြင္းလို႔ရတယ္။ လူတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ အျဖဴကိုေရြးေရြး၊ အနက္ကိုေရြးေရြး၊ ၿပီးသြားရင္ေတာ့ အဲဒီလူေရြးတာဟာ သူ႔ရဲ႕အေတြးမဟုတ္ဘူး၊ ေရြးကိုေရြးရမွာမို႔လို႔ ေျပာႏိုင္ေနပါတယ္။ ဒီအခါ ဘာမွ်မတတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။

အမွန္အတိုင္းေျပာရရင္ ဒီသတိေပးခ်က္ကို ေနာင္လာမယ့္အနာဂတ္ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္ဆီကေန စာဖတ္သူဆီသို႔ ပို႔လႊတ္ေပးေနတာျဖစ္ပါတယ္။ မဂၢါစကၠန္႔အတြင္းက ေျပာင္းျပန္ၾကာခ်ိန္ကို ဆက္သြယ္ေရးကိရိယာေတြမွာ သံုးၿပီး ရွည္ရွည္လ်ားလ်ားပို႔လႊတ္ႏိုင္တာ ယခု ပထမဆံုးအႀကိမ္ပါ။ တျခားကိစၥရပ္ေတြကိုေတာ့ သီးျခားသတိေပးမႈေတြ လာပါလိမ့္မယ္။ အခုေလာေလာဆယ္ ေျပာခ်င္တဲ့ အေရးႀကီးသတိေပးခ်က္က ဒီလိုပါ။ အေလးအနက္ ေျပာခ်င္ပါတယ္။

`စာဖတ္သူမွာ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္ခြင့္ (Free Will) ရွိသကဲ့သုိ႔ ဟန္ေဆာင္ပါ။ အမွန္စင္စစ္ အေရးမပါလွဘူးလို႔ သိေနေပမဲ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔ရဲ႕ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ (သို႔မဟုတ္) ေရြးခ်ယ္မႈေတြဟာ အေရးပါသကဲ့သို႔ ျပဳမူေနထိုင္ဖို႔ရာ အလြန္ပဲအေရးႀကီးပါတယ္။ အမွန္တရားက အေရးမႀကီးလွပါဘူး။ တကယ္ အေရးႀကီးတာက ယံုၾကည္မႈျဖစ္ပါတယ္။ မမွန္တဲ့အရာတစ္ခုကို ယံုၾကည္ေနျခင္းသည္သာ စကားမေျပာ၊ ထမင္းမစားျဖစ္ျခင္းမွ ေရွာင္ရွားႏိုင္မယ့္ တစ္ခုတည္းေသာနည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။ လူသားမ်ဳိးႏြယ္ဟာ အခုဆိုရင္ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုလွည့္စားႏိုင္မႈဆိုတဲ့ အရည္အခ်င္းတစ္ခုတည္းကိုပဲ အားကိုးရပါေတာ့မယ္။ လွည့္စားလည္း လွည့္စားႏိုင္ေကာင္းပါတယ္။´

ဟုတ္ပါတယ္။ စာဖတ္သူစိတ္ထဲမွာ ေမးခ်င္ေနတဲ့ေမးခြန္းကို ကၽြန္ေတာ္လည္း ရိပ္မိပါတယ္။ လြတ္လပ္ေသာေရြးခ်ယ္ပိုင္ခြင့္ (Free will) ဟာ အာ႐ံုေမွာက္မွားမႈတစ္ခုမွ်သာ ဆိုရင္ ဘယ္သူေတြက `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ေၾကာင့္ ဆြံ႕အသြားမယ္၊ ဘယ္သူေတြကေတာ့ လြတ္ေျမာက္မယ္ဆိုတာကို ႀကိဳတင္သတ္မွတ္ၿပီးသား ျဖစ္ေနၿပီေပါ့။ ဘယ္သူကမွ် မဟန္႔တား မကယ္တင္ႏိုင္ဘူးေပါ့။ `ေဟာကိန္းထုတ္စက္´ရဲ႕ တစ္စံုတစ္ေယာက္အေပၚ သက္ေရာက္ႏိုင္မယ့္ အက်ဳိးဆက္ကို ဘယ္လိုမွ် မေရွာင္လႊဲႏိုင္ဘူးေပါ့။ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ စာဖတ္သူတို႔ထဲက ဆြံ႕အသြားသူသြားမယ္၊ လြတ္ေျမာက္တဲ့လူလည္း လြတ္ေျမာက္ပါမယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ အခုသတိေပးစာေၾကာင့္ေတာ့ ထူးထူးျခားျခား ေျပာင္းလဲသြားမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါဆို… ဘာေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ ဒီစာကို႐ိုက္ေနတာလည္း…. ဆိုေတာ့….။
ကၽြန္ေတာ့္မွာလည္း ေရြးစရာလမ္းမရွိဘူး……။
 

◄ ေတဇာ ►

What expected of us by Ted Chiang