ေဒးဗစ္ ဟွဴမ္း (သို႔) ဆင္ျခင္တံုျပင္ပမွလူ

(၁၇၁၁-၁၇၇၆)

စေကာ့လူမ်ဳိး ဒႆနပညာရွင္ `ေဒးဗစ္ဟွဴမ္း´ (David Hume) သည္ ဉာဏ္ရည္အထက္ျမက္ဆံုးႏွင့္ သံသယအျမင္ အႀကီးဆံုးေသာ ပညာရွင္မ်ားထဲတြင္ တစ္ဦးအပါအ၀င္ျဖစ္သည္။ ဟွဴမ္းသာ မေမြးဖြားခဲ့ေသာ္ `သိမႈေဗဒ´ (Epistemology) ႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အေတြးအေခၚမ်ားမွာ ယခုအေျခအေနႏွင့္ မ်ားစြာ တမူကြဲျပားေနေပလိမ့္မည္။ သူသည္ အေတြ႕အၾကံဳအဓိက အေတြးအေခၚအား ယုတၱိေဗဒ အထြဋ္အထိပ္သို႔ေရာက္ေအာင္ ဖြံ႕ၿဖိဳးေစခဲ့ၿပီး အစဥ္အလာ ဒႆနယံုၾကည္ခ်က္မ်ားအား ကမၻာကပင္ အံ့အားသင့္ရေသာ ေျမလွန္စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ားျဖင့္ စိန္ေခၚခဲ့သည္။ သုိ႔တုိင္ သူ၏ ဆင္ေျခပံုစံ (Argument) မ်ားအား ထိထိေရာက္ေရာက္ ျပန္လည္ေခ်ပႏိုင္ျခင္းမ်ား မရွိခဲ့ရာ သူ၏ ထက္ျမက္မႈမ်ားမွာ ယေန႔တိုင္ ပန္းပန္လ်က္ပင္ ရွိေနပါေသးသည္။ စင္စစ္၊ `ရပ္ဆဲ´ (Russell) ေျပာဆိုသကဲ့သို႔ ဤသည္ပင္ ဟွဴမ္းဒႆန၏ သဘာ၀ျဖစ္သည္ဟုဆိုလွ်င္ မွားမည္မထင္။ `ဟွဴမ္း၏ ဆင္ေျခပံုစံမ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ သေဘာထားအျမင္ ႏွစ္ရပ္သာ ထား၍ ရပါမည္။ လက္ခံျခင္း မဟုတ္ေသာ္၊ လံုး၀ လ်စ္လ်ဴ႐ႈပစ္ရန္သာ ရွိသည္´ ဟု ရပ္ဆဲက ဆိုခဲ့၏။ အဆိုပါ သံသယ၀ါဒီက မည္သို႔ ေျပာဆိုခဲ့ေၾကာင္း ေလ့လာၾကည့္ၾကပါစို႔။

ဟွဴမ္းက သူ၏အျမင္မ်ားကို သူ၏ အဓိက ဒႆနပုိင္းဆိုင္ရာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ျဖစ္သည့္ `လူ႔သဘာ၀ ပဋိညဥ္´ (Treatise of Human Nature) တြင္ ေရးသားတင္ျပခဲ့ေသာ္လည္း ဟွဴမ္း၏ ေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ႏွင့္ လြဲေခ်ာ္ကာ အဆိုပါစာအုပ္အား ဒႆနပညာရွင္မ်ားက လံုးလံုးလ်ားလ်ား လ်စ္လ်ဴ႐ႈခဲ့ၾကသည္။ (ဟွဴမ္း `ေလ´အရဆိုရေသာ္၊ `အေသေမြး´ လာေသာ စာအုပ္။) ေနာင္တြင္ ဟွဴမ္းက ပဋိညဥ္ အား ပိုမိုတိုေတာင္း ေပါ့ပါးသည့္ `လူသားသိနားလည္မႈ အတြင္းသို႔ စူးစမ္းခ်က္´ (Inquiry into Human Understanding) အျဖစ္သို႔ အသြင္ေျပာင္းခဲ့ၿပီး၊ ထိုစာအုပ္ေၾကာင့္ပင္ ဟွဴမ္းအား သိခဲ့ၾကျခင္း ျဖစ္ေပသည္။ စူးစမ္းခ်က္ အား ဖတ္႐ႈၿပီးေနာက္တြင္ပင္ `အီမန္ႏြယ္ကန္႔´ (Immanuel Kant) က သူ၏ ကိုယ္ပိုင္ ဒႆနေတြးေခၚမႈ ခရီးအား အစျပဳခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါသည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အဂၤါႏွစ္ခုျဖစ္သည့္ `အာရံု´ (Impression) ႏွင့္ `အေတြးထည္´ (Ideas) တို႔အၾကားရွိ ထူးျခားကြဲျပားမႈႏွင့္ ဟွဴမ္းက အစျပဳ၏။ အာရံုတို႔သည္ တိုက္႐ိုက္က်၊ ရွင္းလင္းၿပီး လက္ငင္း အေတြ႕အၾကံဳမ်ား၏ အင္အားျပည့္၀ေသာ ရလဒ္ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စာဖတ္သူ ယခု ဖတ္႐ႈေနသည့္ စာေၾကာင္းမ်ားသည္ `အာရံုမ်ား´ ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မွတ္ဉာဏ္အတြင္းမွ စာဖတ္သူ ေနာက္ဆံုးေရးခဲ့သည့္ စာတစ္ေစာင္ရွိ စကားလံုးမ်ားသည္မူ `အေတြးထည္´ မ်ား ျဖစ္သည္။ ရိုးစင္းသည့္ အေတြးထည္ တစ္ခုခ်င္းစီတြင္ ရိုးစင္းသည့္ အာရံုတစ္ခု တည္ရွိသည္၊ တစ္ဖန္ ရိုးစင္းသည့္ အာရံုမ်ားအားလံုးတြင္လည္း ဆက္ႏြယ္ေနသည့္ စိတ္ကူးထည္တစ္ခု ရွိသည္ဟု ဟွဴမ္းက ဆိုသည္။ ဤသည္မွာ အေတြးထည္မ်ားအားလံုးသည္ အေတြ႕အၾကံဳမွတစ္ဆင့္ ၀င္ေရာက္ရမည္ဟူသည့္ `ဂၽြန္ေလာ့ခ္´ (Locke) ၏ နိယာမအား ျပန္လည္တင္ျပေနျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `အာရံု´ [*] တစ္ခုမွ် `ေ၀ါဟာရ´ (Term) တစ္ခုခုႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနျခင္းမရွိရာ၊ ေ၀ါဟာရ (ဆိုေသာအရာ) သည္လည္း ထူးျခားထင္ရွားမႈမရွိဟု ဆိုလိုရာ ေရာက္သည္။ ထို႔ေနာက္ ဟွဴမ္းက အဆိုပါ နည္းပညာအား ကၽြန္ေတာ္တို႔ အသံုးျပဳေနၾကသည့္ `က်ဳိးေၾကာင္းဆက္ႏြယ္မႈ´ (Causality)၊ `ရုပ္´ (Matter) ႏွင့္ `စိတ္´ (Mind) စသည့္ ေ၀ါဟာရမ်ားအား သ႐ုပ္ခြဲေလ့လာရာတြင္ အသံုးျပဳခဲ့သည္။

ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ စိတ္သည္ အေတြးထည္မ်ားႏွင့္ မတူျခားနားေသာ နည္းလမ္းမ်ားစြာျဖင့္ ဆက္ႏြယ္ေန၏။ ဥပမာအားျဖင့္ `စိတ္ကူးထည္´ (Resemblance) [အေတြးထည္ (Idea) ႏွင့္ မတူေၾကာင္း သတိျပဳပါ] (အာဒမ္သည္ လီယိုနာဒိုႏွင့္ တူျခင္း)။ `စဥ္ဆက္မျပတ္မႈ´ (Contiguity) (သင္သည္ ခံုေပၚတြင္ ထိုင္`ေန´သည္)။ `အေၾကာင္းႏွင့္အက်ဳိး´ (Cause-and-Effect) (လႊဲေနေသာ ေဂါက္တံသည္ ေဂါက္သီးအား ရိုက္မိၿပီး ေရႊ႕လ်ားသြား`ေစ´ သည္)

ဟွဴမ္းအေနျဖင့္ ယံုၾကည္မႈ အမ်ဳိးအစားႏွစ္ခု ခြဲျခားထား၏။ `အေတြးထည္မ်ား၏ ဆက္ႏြယ္မႈ´ (Relations of Ideas) ႏွင့္ `အခ်က္အလက္ စစ္စစ္´ (Matters of Fact) တို႔ျဖစ္ၾကသည္။ ပထမတစ္ခုသည္ စိတ္တြင္းတည္ရွိသည့္ အေတြးထည္မ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ၿပီး သခ်ၤာႏွင့္ ယုတၱိေဗဒမ်ား ပါ၀င္သည္။ ဒုတိယမွာ ျပင္ပတြင္တည္ရွိေနေသာ အရာမ်ား၏ သဘာ၀ႏွင့္ဆိုင္ၿပီး အဆိုပါယံုၾကည္မႈ အမ်ဳိးအစားသည္ပင္ ဟွဴမ္း သရုပ္ခြဲ၊ ဇစ္ျမစ္ရွာလိုေသာ အမ်ဳိးအစားျဖစ္သည္။

ပထမဆံုးအေနျဖင့္ က်ဳိးေၾကာင္းဆက္ႏြယ္မႈ နိယာမအား ဟွဴမ္းက သရုပ္ခြဲေလ့လာသည္။ `အက်ဳိး´ (Effect) သည္ `အေၾကာင္း´ (Cause) မွ `ထုတ္လုပ္´ (Produce) လိုက္သည့္ အရာတစ္ခုျဖစ္သည္ဟူေသာ အျမင္ [က်ဳိးေၾကာင္းဆက္ႏြယ္မႈ] ကို ဆိုလိုျခင္းျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ အထက္မွ ေဂါက္သီးဥပမာအား ျပန္ၾကည့္ေသာ္ ေရြ႕လ်ားေနေသာ ေဂါက္တံသည္ ေဂါက္သီးအား ရိုက္မိသည္။ ထို႔ေနာက္ ေဂါက္သီးသည္ စတင္ေရြ႕လ်ားသည္။ အဆိုပါျဖစ္စဥ္တြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မည္သည္ကို ၾကံဳေတြ႕ရသနည္း။ ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုအား ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိျမင္ရသည္။ ၁) ေရြ႕လ်ားေနေသာ ေဂါက္တံက ေဂါက္သီးအား ထိရိုက္လိုက္ျခင္း။ ၂) ေဂါက္သီး စတင္ေရြ႕လ်ားသြားျခင္း။ ထို႔ေနာက္ ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုအၾကားရွိ ေအာက္ပါ ဆက္ႏြယ္မႈမ်ားအား ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိျမင္ခံစားရသည္။

(၁) စဥ္ဆက္မျပတ္မႈ (ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုသည္ တစ္ဆက္တည္း ျဖစ္သည္)

(၂) `ေရွ႕ေနာက္အစဥ္´ (Priority) (ပထမျဖစ္ရပ္သည္ ဒုတိယျဖစ္ရပ္မတိုင္ခင္ ျဖစ္ပြားသည္)

(၃) `ကိန္းေသ အံက်ျဖစ္စဥ္´ (Constant Conjunction) (ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေစာင့္ၾကည့္ေနသမွ် ကာလပတ္လံုး ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုသည္ အတူတစ္ကြသာ ျဖစ္ပြားသည္) [-]

အဆုိပါ ေဂါက္သီးဥပမာတြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ ဤဆက္သြယ္ခ်က္သံုးရပ္ကိုသာလွ်င္ ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ၾကရျခင္းျဖစ္ၿပီး၊ ေရြ႕လ်ားေနေသာ ေဂါက္တံက လြင့္ထြက္သြားေသာ ေဂါက္သီးအား ျဖစ္ေပၚေစ (Causing) ျခင္းအား ကၽြန္ေတာ္တို႔ မည္သည့္အခါကမွ် ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရျခင္းမရွိဟု ဟွဴမ္းက ဆို၏။ ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခု၏ `အာရံု´ (Impression) မ်ား ကၽြန္ေတာ္တုိ႔တြင္ ရွိေသာ္လည္း `ျဖစ္ပ်က္ေစမႈ´ (Causation) ကိုယ္တိုင္၏ အာရံုသည္မူ ကၽြန္ေတာ္တို႔တြင္ မရွိ။ ဤနည္းအားျဖင့္ `အေၾကာင္းႏွင့္ အက်ဳိး´ (Cause and Effect) တြင္ ယံုၾကည္ရန္ ယုတၱိအေျခခံ မရွိေတာ့ေပ။

`ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္း´ (Induction) နိယာမသည္လည္း `ကိုယ့္ေျခကိုယ္လက္ဆန္´ (Involve Itself) ေနသည္သာ ျဖစ္၏။ ဟွဴမ္း၏ အထက္ပါ ဥပမာအား ေ၀ဖန္ခ်င္သူတစ္ဦးအေနျဖင့္ ေစာင့္ၾကည့္မႈမ်ားအားလံုးတြင္ ျဖစ္ရပ္ႏွစ္ခုသည္ အတူတကြျဖစ္ပ်က္(ခဲ့)သည္ ဆိုကတည္းက ကၽြန္ေတာ္တို႔အား ထိုသို႔ပင္ အျမဲ အတူတကြျဖစ္ပ်က္လိမ့္မည္ [ေဂါက္တံျဖင့္ရိုက္လိုက္ေသာ္ ေဂါက္သီးသည္ လြင့္သြားရမည္] ဟု ယံုၾကည္ရန္ ခ်ိန္ညွိၿပီးျဖစ္သည္ဟု ဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ဟွဴမ္းက အဆိုပါ ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္းမွာ ဆင္ေျခအေပၚတြင္ အေျခခံထားျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္း ရွင္းျပခဲ့သည္။ ေက်ာက္ခဲတစ္လံုး ျပဳတ္က်လာသည့္ ဥပမာအား စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ မည္သူမဆို ေက်ာက္ခဲတစ္လံုးသည္ အျမဲတမ္း ေျမေပၚသို႔သာ ျပဳတ္က်လာလိမ့္မည္ဟု ယံုၾကည္သည္။ သို႔ေသာ္ ဟွဴမ္းက အဆိုပါ ယံုၾကည္ခ်က္သည္ ဆင္ျခင္တံုတရား (၀ါ ဆင္ေျခ) အေပၚတြင္ အေျခခံထားျခင္း မဟုတ္ဟု ဆို၏။ ဆက္စဥ္းစားၾကည့္ပါမည္။ ေက်ာက္ခဲသည္ အျမဲတမ္း ကမၻာေျမေပၚသို႔သာ ျပန္က်လိမ့္မည္ဟု ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘာေၾကာင့္ ယံုၾကည္ပါသနည္း။ အေျဖမွာ ထိုျဖစ္စဥ္အား ကၽြန္ေတာ္တို႔ အၾကိမ္ (၁၀၀) မက ျမင္ေတြ႕ခဲ့ဖူးေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ေက်ာက္ခဲသည္ ကမၻာေျမေပၚသို႔ ျပန္က်လာသည္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ဖူးေၾကာင္း ဟွဴမ္းက သေဘာတူေသာ္လည္း ေက်ာက္ခဲသည္ `အျမဲတမ္း´ ေျမေပၚသို႔သာ က်သည္ဟု ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ ၾကံဳေတြ႕ခဲ့ရျခင္းမရွိ။ (ေက်ာက္ခဲသည္ အျမဲတမ္း ေျမေပၚသို႔ ျပဳတ္က်သည္ကို အတိတ္တြင္ ျမင္ခဲ့ရဖူးေသာ္လည္း အနာဂတ္တြင္ ဤသို႔က်လိမ့္မည္ဟု ကၽြန္ေတာ္တို႔ ၾကံဳေတြ႕ဖူးျခင္း မရွိေသး) အလားတူစြာ မနက္ျဖန္တြင္ ေနထြက္လိမ့္မည္ဟု ကၽြန္ေတာ္တို႔ အဘယ္ေၾကာင့္ ယံုၾကည္သနည္းဟုလည္း ဟွဴမ္းက ေမးခြန္းထုတ္၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ဤသို႔ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျမင္ေတြ႕ၿပီးေသာေၾကာင့္ျဖစ္၏။ သို႔ေသာ္ ျဖစ္ရပ္တစ္ခုသည္ အတိတ္တြင္ အျမဲတမ္း ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ရံုမွ်ျဖင့္ အနာဂတ္တြင္လည္း အေသအခ်ာ ျဖစ္ပ်က္လိမ့္မည္ဟု ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ေပ။

ယခုတင္ဆက္ခဲ့သည့္ ေတြးေခၚပံုစနစ္အား အပိုင္းႏွစ္ပိုင္းျဖင့္ ေဖာ္ျပႏိုင္သည္။ ၁) `ေၾကာင္းက်ဳိးဆက္ႏြယ္မႈ´ ကဲ့သို႔ေသာ အရာသည္ မရွိ။ ၂) ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္း နိယာမသည္ ခိုင္လံုေသာ နိယာမမဟုတ္။ ဥပမာအားျဖင့္ B သည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ ေစာင့္ၾကည့္မႈမ်ားအားလံုးတြင္ A ေနာက္မွ လိုက္ခဲ့လွ်င္၊ (က) A သည္ B ကို ျဖစ္ေပၚေစျခင္းမဟုတ္ [A ေၾကာင့္ B ျဖစ္သည္မဟုတ္]။ (ခ) B သည္ A ေနာက္မွသာ အျမဲတမ္း လိုက္စရာ မလိုအပ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ B သည္ A ေနာက္မွ လိုက္လိမ့္မည္ဆိုျခင္းသည္ ျဖစ္ႏိုင္ (Probable) သည္ ဟူ၍သာ ေျပာဆိုႏိုင္သည္။ သို႔ရာတြင္ အဆိုပါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခသည္ ေသခ်ာမႈတစ္ခု မဟုတ္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ၎အား အခ်က္အလက္တို႔က ျငင္းပယ္ဖယ္ရွားပစ္မည့္ အႏၱရာယ္သည္ အျမဲ ရွိေန၏။

ထို႔ေနာက္တြင္ ဟွဴမ္းက ျပင္ပကမၻာသို႔ ခရီးဆက္ျပန္၏။ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ဗဟိဒၶကမၻာႀကီးအား မည္သည့္အခါမွ် ၾကံဳေတြ႕ရျခင္းမရွိဟု သူက ဆိုသည္။ ျပင္ပ၀တၳဳတစ္ခုမွ ျဖစ္ပ်က္ေစသည္ဟု ကၽြန္ေတာ္တို႔ သာမန္အားျဖင့္ ယူဆလိုက္တတ္ၾကေသာ `အာရံု´ (Impression) မ်ားကိုသာ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ခံစားသိျမင္သည္။ သို႔တိုင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ထင္ေနသည့္ျဖစ္ရပ္အား တိုက္ရိုက္ ေတြ႕ၾကံဳခံစားရသည္မဟုတ္။ ထို႔ျပင္ ဟွဴမ္းအေနျဖင့္ က်ဳိးေၾကာင္းဆက္ႏြယ္မႈအားလည္း မဆီေလ်ာ္ေသာ ယံုၾကည္ခ်က္အျဖစ္ ျပဆိုခဲ့ၿပီး ျဖစ္၏။ ကၽြန္ေတာ္တို႔သည္ ျပင္ပ ႐ုပ္၀တၳဳမ်ားအား အေတြးထည္မ်ား အားျဖင့္ ခံစားသိျမင္သည္ျဖစ္ရာ၊ အဆိုပါ႐ုပ္၀တၳဳမ်ားကိုယ္တိုင္ႏွင့္ ၎တို႔အား ကိုယ္စားျပဳထားေသာ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အေတြးထည္မ်ားၾကားတြင္ ဆက္ႏြယ္မႈတစ္အား တည္ေဆာက္ႏိုင္သည္မဟုတ္ေပ။ ဤနည္းအားျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔တြင္ရွိသည့္ ဗဟိဒၶကမၻာ၏ အသိပညာမ်ားသည္ ယုတၱိႏွင့္ ဆင္ေျခမ်ားအေပၚတြင္ အေျခခံသည္မဟုတ္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဗဟိဒၶကမၻာႀကီး တည္ရွိသည္ဟူ၍ ယံုၾကည္ရန္ အေၾကာင္းရင္းတစ္စံုတစ္ရာ မတည္ရွိေပ။

တစ္ဖန္ `အတၱ´ (Self) တြင္ ယံုၾကည္ေသာ မူလလက္ေဟာင္း ယံုၾကည္ခ်က္တစ္ရပ္အားလည္း ဟွဴမ္းက တိုက္ခိုက္ျပန္သည္။ ေဒးကားက သူ၏ ဒႆနတစ္ရပ္လံုးအား `ငါ စဥ္းစားသည္´ တြင္ အေျခခံခဲ့ရာ `ငါ´ သည္ သူ၏ စနစ္တြက္ အေရးႀကီးလွေပသည္။ ထိုနည္းတူ ဘာကေလကလည္း သူ၏ ဒႆနတြင္ `စိတ္´ အား မ်ားစြာ အသားေပးခဲ့၏။ သို႔ေသာ္ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အတၱ၊ သို႔မဟုတ္ စိတ္အား ခံစားသိျမင္ဖူးပါသလားဟု ဟွဴမ္းက ေမးခြန္းထုတ္၏။ အျငင္း၀ါက်ျဖင့္ သူက အေျဖေပးခဲ့ၿပီး ကၽြန္ေတာ္တို႔တြင္ အတၱအတြက္ `အာရံု´ (Impression) မရွိပါဟု သူက ဆိုသည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အေတြးမ်ားႏွင့္ စိတ္ျဖစ္စဥ္မ်ားအား မည္မွ်ပင္ နီးနီးကပ္ကပ္ သရုပ္ခြဲၾကည့္ေစကာမူ ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ `ငါ´ အား တကယ္တမ္းအားျဖင့္ ၾကံဳေတြ႕ခံစားရျခင္း မရွိ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ သိျမင္ခံစားရသည္မွာ သီျခားစီႏွင့္ ကြဲျပားေနသည့္ လ်င္ျမန္ေသာ အစဥ္တန္းမ်ားသာ ျဖစ္ၿပီး၊ ယင္းတို႔၏ စုဖြဲ႕မႈ (Integrity) ႏွင့္ ကြင္းဆက္ (Coherence) တစ္ခုခုအတြက္ ယုတၱိနည္းက် သဲလြန္စ တစ္စံုတစ္ရာ မရွိဟု ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အတၱဟူသည္ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အသိပညာအတြင္း၀င္ ၀င္လာႏိုင္ျခင္းမရွိေတာ့ဘဲ အာရံုသိမႈ (Perception) မ်ား၏ အထုပ္အပိုး (Bundle) မွတစ္ပါး အျခားမရွိေပ။ အတၱဟူသည္မွာ `မေတြးႏိုင္ေလာက္ေသာ အလ်င္ႏႈန္းျဖင့္ တစ္ခုေနာက္မွတစ္ခု ကပ္လိုက္ေနေသာ ျခားနားသည့္ အာရံုသိမႈမ်ား အစုေ၀း၊ သို႔မဟုတ္ အထုပ္အပိုးသာျဖစ္ၿပီး၊ ထာ၀ရ `အနိစၥ´ (Flux) [မတည္ျမဲမႈ] သို႔မဟုတ္ ေရြ႕လ်ားေနမႈသာ ျဖစ္ေပသည္။ (ဤသည္မွာ အေတြ႕အၾကံဳအဓိက၀ါဒ၏ မေရွာင္လႊဲႏိုင္ေသာ နိဂံုတစ္ခုျဖစ္ၿပီး၊ ဘာကေလကမူ ၎အား လက္ခံခဲ့ျခင္း မရွိေပ)

အကယ္၍ ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ စာအုပ္တစ္အုပ္အား လက္ထဲသို႔ ဆြဲယူလိုက္ေသာ္၊ ဥပမာအားျဖင့္ ဘုရားတန္ခိုးျပခန္း သို႔မဟုတ္ ေက်ာင္းသင္ တကၠေဗဒ။ အေရအတြက္ႏွင့္ ကိန္းဂဏန္းမ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္သည့္ စိတၱဇ ဆင္ျခင္နည္း (Abstract Reasoning) တစ္ခုခု ပါရွိသေလာဟု ေမးၾကည့္ပါမည္။ မပါ၀င္ပါ။ တစ္ဖန္ အခ်က္အလက္စစ္စစ္ (Matter of Fact) မ်ားႏွင့္ တည္ရွိမႈတို႔ႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ အေတြ႕အၾကံဳနည္းက် ဆင္ျခင္နည္း (Experimental Reasoning) တစ္ခုခု ပါရွိသေလာဟု ေမးၾကည့္ေသာ္လည္း၊ မပါ၀င္ပါဟူ၍ပင္ အေျဖထြက္ေပမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ `စကားလိမ္´ (Sophistry) [+] ႏွင့္ အာရံုမွားမႈမ်ားမွတစ္ပါး မည္သည့္အရာမွ မပါ၀င္ေသာ ယင္းစာအုပ္မ်ားအား မီးသာ႐ႈိ႕ပစ္ပါဟု ဟွဴမ္းက စိတ္ပ်က္လက္ပ်က္ ေဖာ္ျပခဲ့၏။

အဆိုပါနိဂံုးမ်ားမွာ အျဖစ္ဆိုးသည္မွာေတာ့ အမွန္ပင္ျဖစ္၏။ ဟွဴမ္း၏ အေနအထားအား မည္သည့္အသိပညာမွ် ဆင္ေျခနည္းလမ္းအားျဖင့္ မျဖစ္ႏိုင္ဟူ၍ ယင္းနိဂံုးတို႔က ယုတၱိနည္းက် အဆင့္ခ်ခဲ့၏။ ဤသည္မွာ ဆင္ေျခမ်ားမွ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘာကိုမွ်မသိႏိုင္ဟု ဆိုလိုျခင္းျဖစ္ပါသလား။ အေတြ႕အၾကံဳႏွင့္ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္းတို႔မွ မည္သည့္အရာကိုမွ် ေလ့လာသိရွိႏိုင္မည္မဟုတ္ဘူးလား။ ယုတၱိမဟုတ္ခဲ့လွ်င္ က်ဳိးေၾကာင္းဆက္ႏြယ္မႈ၊ ရုပ္ ႏွင့္ အတၱတို႔၏ အေတြးထည္မ်ား၏ ရင္းျမစ္သည္ အဘယ္နည္း။ ဟွဴမ္း၏ အေျဖမွာ `အေလ့အက်င့္´ (Habit) ဟူ၍ ျဖစ္၏။ အက်ဳိးႏွင့္ အေၾကာင္းတို႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ေနသည့္ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ အားလံုးေသာ ဆင္ျခင္နည္းမ်ားမွာ အေလ့အထမ်ားမွ ဆင္းသက္လာသည္။ အဆိုပါ `ျဖစ္ရပ္ အစဥ္တန္းမ်ား´ (Succession of events) အား ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ အလြန္ အသားက်ၿပီးခဲ့ၿပီး၊ ယင္းတို႔မွ အေလ့အက်င့္ ျဖစ္လာခဲ့၏။ `ထို႔ေၾကာင့္ အေလ့အထဟူသည္ လူသားဘ၀၏ ဦးေဆာင္လမ္းျပႀကီးပင္ ျဖစ္ေလသည္´ [1] ဟု ဟွဴမ္းက ဆုိခဲ့၏။ သူ၏ သံသယအျမင္အရ အေတြ႕အၾကံဳ၀ါဒီ စစ္စစ္ဟူသည္ သိပၸံပညာအတြက္ လံုေလာက္သည့္ အေျခခံမ်ားကို မေပး။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ သိပၸံပညာႀကီးတစ္ခုလံုးသည္ အက်ဳိးႏွင့္ အေၾကာင္းအေပၚ အေျခခံေသာ အေတြးအေခၚတြင္ မွီတည္ထားျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ ဟွဴမ္း ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည့္ ေမးခြန္းမွာ `မနက္ျဖန္ ေနထြက္, မထြက္ဟူေသာ ကိစၥမဟုတ္ဘဲ၊ ထိုသို႔ ကၽြန္ေတာ္တို႔ အဘယ္ေၾကာင့္ ယံုၾကည္ေနရသနည္းဟူေသာ ေမးခြန္းသာ ျဖစ္ပါသည္။ ဟွဴမ္းအလိုအရ ေၾကာင္းက်ဳိးဆက္ႏြယ္မႈတြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ယံုၾကည္ေနရျခင္းမွာ ကၽြန္ေတာ္တို႔၏ ခံစားခ်က္မ်ားေၾကာင့္သာျဖစ္ၿပီး ဆင္ျခင္တံုတရားေၾကာင့္ မဟုတ္ေပ။ သို႔ရာတြင္ ခံစားခ်က္မ်ားသည္ တစ္သီးပုဂၢလသေဘာေဆာင္ၿပီး၊ ဤသည္က အဆိုပါျဖစ္ရပ္မ်ားရွိ အမွန္ႏွင့္ အမွားၾကားတြင္ ထူးျခားကြဲျပားမႈတစ္ခု ရွိမေနဟူသည့္ နိဂံုးဆီသို႔သာ မလႊဲမေရွာင္သာ ဆိုက္ေရာက္သြားေပေတာ့သည္။

`ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္း´ (Induction) နိယာမတြင္ အမွန္တကယ္ပင္ ဆင္ျခင္တံုတရား အေျခခံ မရွိဘူးေလာ။ ထိုနိယာမအား ေၾကာင္းက်ဳိးဆက္ႏြယ္မႈတြင္ အသံုးျပဳၾကည့္ပါလွ်င္၊ ဥပမာ- A ေနာက္တြင္ B လိုက္ခဲ့လွ်င္၊ ထို႔ေနာက္ ျခြင္းခ်က္တစ္ခုအားလည္း ျမင္ေတြ႕ခဲ့ရျခင္းမရွိလွ်င္၊ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ စစ္ေဆးမႈတစ္ခုတြင္ A ေနာက္သို႔ B လိုက္ျခင္းသည္ ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ရွိ၏။ အဆိုပါနိယာမသည္ `ျဖစ္တန္စြမ္း´ (Probability) ကိုသာ ေပးစြမ္းႏိုင္ၿပီး၊ ေသခ်ာမႈတစ္ခု မေပးႏိုင္ေပ။ အျခားေသာ ခပ္လြယ္လြယ္ ဥပမာတစ္ခုကိုပင္ စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ က်ီးကန္းမ်ားအား ႀကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ျမင္ဖူးခဲ့ၿပီး အဆိုပါ ျမင္ေတြ႕မႈမ်ားအားလံုးတြင္ က်ီးကန္းမ်ားသည္ အနက္ေရာင္ရွိသည္။ ဤမွ `က်ီးကန္းအားလံုးသည္ အနက္ေရာင္ရွိသည္´ ဟူေသာ နိဂံုးတစ္ခုအား ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဆြဲယူႏိုင္မည္မဟုတ္ေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကၽြန္ေတာ္တို႔အေနျဖင့္ က်ီးကန္းမ်ား `အားလံုး´ အား ျမင္ဖူးခဲ့ျခင္း မရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေျပာဆိုႏိုင္သည္မွာ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ျမင္ရေသာ က်ီးကန္းသည္ အနက္ေရာင္ရွိလိမ့္မည္ဆိုျခင္းမွာ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းတြင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ မျမင္ဖူးခဲ့သည့္ အျဖဴေရာင္က်ီးကန္းတစ္ေကာင္လည္း ရွိႏိုင္ေခ် ရွိေနေပသည္။ တစ္ခုတည္းေသာ ေရြးခ်ယ္စရာမွာ ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္း စနစ္အား ထုတ္ယူဆင္ျခင္နည္း (Deduction) စနစ္မွ ဆင္းသက္လာျခင္းမဟုတ္ေသာ၊ သီးသန္႔ လြတ္လပ္ေနသည့္ ယုတၱိေဗဒ နိယာမတစ္ခုအျဖစ္ လက္ခံရန္သာလွ်င္ ျဖစ္၏။ သို႔ရာတြင္ ဤသို႔လက္ခံမႈ ကိုယ္တိုင္သည္ပင္ ယုတၱိနည္းက် လိုအပ္မႈတစ္ခု မဟုတ္ေပ။ ဒႆနဆရာအမ်ားစုက ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္းအား အတိုင္းအတာတစ္ခုအထိ ခိုင္လံုမႈရွိသည္ [Valid ျဖစ္သည္] ဟု ယံုၾကည္ၾကေသာ္လည္း၊ မည္ေရြ႕မည္မွ်ႏွင့္ မည္သို႔မည္ပံု ခိုင္လံုေၾကာင္းကိုမူ ယေန႔ထိ မေျဖရွင္းႏိုင္ေသးေပ။ ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္း ျပႆနာမ်ားအား `ကားလ္ ေပါ့ပါး´ (Karl Popper) အခန္းတြင္ ပိုမို ၾကံဳေတြ႕ရပါမည္။ `ေပါ့ပါး´ က သိပၸံပညာရပ္သည္ ျခံဳယူဆင္ျခင္နည္းစနစ္တြင္ အေျခခံထားျခင္းမဟုတ္သည့္အတြက္၊ ျခံဳယူဆင္ျခင္စနစ္၏ ျပႆနာမွ ကင္းလြတ္သည္ဟု ႐ႈျမင္သူ ျဖစ္ပါသည္။

ေတဇာ (လေရာင္လမ္း)
စက္တင္ဘာ (၆) ၂၀၁၀
Ref: David Hume, A Journey Through Modern Philosophy


Footnotes:

[*] ဤေနရာတြင္ `အာရံု´ ဟူေသာ ျမန္မာစကားလံုးအား Impression ဟူေသာ အဂၤလိပ္စကားလံုးႏွင့္ ဖလွယ္ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ အျမင္အာရံု၊ အၾကားအာရံု စသည္ပါ အာရံု၊ Sense ႏွင့္ မတူပါ။ အရာ၀တၳဳ (လူပုဂိၢဳလ္စသည္) တစ္ခုခုအား `စိတ္တြင္းမွ ထင္ျမင္ရသည္ပံုစံ´ သည္ Impression ျဖစ္ပါသည္။

[-] ေဂါက္တံမွ ရိုက္လိုက္ေသာ္ (ပထမျဖစ္စဥ္) ေဂါက္သီးသည္ ေရြ႕သြားသည္ (ဒုတိယျဖစ္စဥ္) ဟူေသာ ျဖစ္စဥ္ႏွစ္ရပ္သည္ အျမဲ အတူတကြ ျဖစ္ေနသည္။ ေဂါက္သီးအား ေျမတြင္ အေသစြဲထားသည္ဟု အေတြးမကပ္ရန္ လိုသည္။

[+] Sophistry ဟူသည္မွာ တစ္ဖက္လူအား လွည့္စားရန္ရည္ရြယ္ေသာ၊ မဆီေလ်ာ္ေသာ ဆင္ေျခမ်ားျဖင့္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ခိုင္လံုမႈမရွိသည့္ ဆင္ေျခစနစ္ကို ေခၚသည္။ ၎တို႔အား ဆိုဖီွဆရာမ်ား သံုးစြဲေလ့ရွိသည္။

[1] Hume, Inquiry Concerning Human Understanding