အ႐ူးေရာဂါႏွင့္ မ႐ူးတ႐ူးျပႆနာ

အဂၤလိပ္စကားတြင္ “ရူး” သည့္အေၾကာင္း ရည္ညႊန္းလိုသည့္အခါ ေယဘုယ်အားျဖင့္ ႏွစ္ခါျပန္ မစဥ္းစားဘဲ ပါးစပ္သင့္ရာ အလြယ္တကူ ေျပာဆိုသံုးႏႈန္းတတ္သည့္ စကားလံုး ႏွစ္လံုးရွိပါသည္။ Psychotic ႏွင့္ Neurotic တို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။ ျမန္မာစကားတြင္မူ ႐ူးသည္၊ စိတ္မႏွံ႔ျဖစ္သည္၊ က်ပ္မျပည့္ျဖစ္သည္၊ ေဂါက္သည္ မွအစ အခုေနာက္ပိုင္းတြင္ လူငယ္ အသံုးအျဖစ္ ဆိုက္ကို၀င္သည္ ဟုပါ ကျပားအသံုးအႏႈန္းမ်ား က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သံုးစြဲလာၾကသည္။ Psychotic ကို “အျပင္းစား စိတ္ေရာဂါ”၊ Neurosis ကို “အႏုစား စိတ္ေရာဂါ” ဟု ေက်ာင္းတုန္းက အလြယ္ မွတ္ခဲ့ရဖူးသည္။ “ကုမရသည့္ အရူး“ ႏွင့္ “ကု၍ရသည့္ အရူး” ဟုလည္း မွတ္သားဖူးသည္။ စိတ္ပညာအရ “အရူးေရာဂါ” Psychosis ႏွင့္ “မရူးတရူး ျပႆနာ” Neurosis  တို႔၏ ကြဲျပားပံုကို ေလ့လာၾကည့္ပါမည္။

Psychosis (အ႐ူးေရာဂါ)

စိတ္ပညာရပ္ ေဘာင္အတြင္း အက်ံဳး၀င္သည့္ ေ၀ါဟာရတစ္ခုျဖစ္ေသာ Psychosis သည္ ပံုမွန္ လူမႈေရး လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကို ဆိုးဆိုးရြားရြား ျဖစ္လာေစသည့္ အရွိတရားႏွင့္ ဆက္သြယ္ခ်က္ ဆံုး႐ႈံးသြားေသာ စိတ္အေျခအေနကို ေခၚညႊန္းသည့္ ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ေ၀ါဟာရတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ အဆိုပါ စကားလံုးကို Ernst Von Reuchtersleben  ဆိုသူက “ရူးသြပ္မႈ” (Insanity) ႏွင့္ “စိတ္ၾကြျခင္း” (Mania) ဟူေသာ စကားလံုးႏွစ္လံုးေနရာတြင္ အစားထုိးသည့္ အေနျဖင့္ စတင္သံုးစြဲခဲ့သည္။ ဂရိေ၀ါဟာရ “ဆိုက္ခီ” (Psyche) သည္ “စိတ္” (Mind) ကို ရည္ညႊန္း၍ -osis သည္ ေရာဂါ (သို႔မဟုတ္) ပံုမွန္အေျခအေန မဟုတ္ျခင္းကို ရည္ညႊန္းသည္။

ယေန႔တြင္ Psychosis ႏွင့္ Insanity ဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းတို႔၏ ျခားနားခ်က္သည္ ကြာဟမႈ ရွိပါသည္။ “ရူးသြပ္ျခင္း” (Insanity) ဟူသည္မွာ တရား႐ံုး၊ စသည္ကဲ့သို႔ ဥပေဒဆိုင္ရာ ေနာက္ခံကားတြင္ မိမိ၏ အျပဳအမူအတြက္ တာ၀န္ခံႏိုင္ျခင္း မရွိသည့္ လူပုဂိၢဳလ္တို႔အား သတ္မွတ္ ရည္ညႊန္းရန္ အဓိက သံုးစြဲသည္။ အျခားတစ္ဘက္တြင္ Psychosis ဟူေသာ အသံုးသည္မူ စနစ္တက် စမ္းသပ္ေတြ႕ရွိ ထားသည့္ (Diagnostic)  ေရာဂါမ်ဳိး မဟုတ္ဘဲ “စိတ္စံလြဲမႈဆိုင္ရာ ေရာဂါရွာေဖြေရးႏွင့္ စာရင္းအင္းလက္စြဲ” (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) (သို႔မဟုတ္) DSM ေအာက္ရွိ စိတ္ေရာဂါ အမ်ားအျပား၏ အေျခခံ “ေရာဂါလကၡဏာ” တစ္ရပ္သာ ျဖစ္ပါသည္။



Psychosis ျဖစ္ရသည့္ အေျခခံအေၾကာင္းရင္း သံုးရပ္ ရွိပါသည္။ ၎တို႔မွာ “မူလအေျခခံ” (Functional) ျဖစ္သည့္ “စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား ေရာဂါ” (Schizophrenia) ႏွင့္ “ဒြိ၀င္႐ိုး စံလြဲမႈ” (Bipolar Disorder) ကဲ့သို႔ေသာ စိတ္ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္သည္။ ဒုတိယအခ်က္အေနျဖင့္ “ဦးေႏွာက္အေမွးေယာင္ျခင္း” ႏွင့္ “အိပ္ေရးပ်က္ျခင္း” စသည့္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာမဟုတ္သည့္ အေျခအေနမ်ားေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေဆး၀ါးမ်ားေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္ရသည့္ “ဓာတုဓာတ္” (Organic) မ်ား ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္သည္။  ေနာက္ဆံုးတစ္ခ်က္အေနျဖင့္ Barbituates, Amphetamines ႏွင့္ Hallucinogens စသည့္ စိတ္ၾကြေစသည့္ ေဆး၀ါးမ်ားေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ေပသည္။

Psychosis ျဖစ္ေနစဥ္အတြင္း စိတ္ကူးယဥ္အာ႐ံုေမွာက္မွားေတြးျခင္း (Hallucination) ၊ ယံုမွားျခင္း (Delusion) ၊ စိုးရိမ္လြန္ျခင္း (Paranoia) တို႔ႏွင့္ ပံုစံလြဲ ေတြးေခၚျခင္း (Disordered Thinking) မ်ား ျဖစ္ပြားႏိုင္သည္။ Psychosis ကို အျမဲတမ္းျဖစ္ေနမည္ဟု မွတ္ယူရန္ မလိုပါ။ နာတာရွည္ စိတ္က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕တဲ့ေနစဥ္ႏွင့္ က်န္းမာေနစဥ္တြင္ပါ ႏွစ္မ်ဳိးလံုးတြင္ ျဖစ္ေပၚႏိုင္သည္။ Anti-psychotic ေဆး၀ါးမ်ားေသာက္ရန္ ေဆးစာေပး လမ္းညႊန္ျခင္း၊ “စိတ္ေရာဂါကုထံုး” (Psychotherapy) တို႔ျဖင့္ ကုသျခင္းႏွင့္ ေရာဂါျပင္းထန္သူမ်ားကိုမူ ေဆး႐ံုတြင္ ကာလအတိုင္းအတာ တစ္ခုထား၍ ကုသေပးျခင္းမ်ဳိးတို႔ျဖင့္ ကုစားႏိုင္ပါသည္။

Neurosis (မ႐ူးတ႐ူး ျပႆနာ)


Neurosis ဟူေသာ အသံုးအႏႈန္းကိုမူ ပံုမွန္အေတြးမ်ားႏွင့္ ေန႔စဥ္ဘ၀ လုပ္ငန္းေဆာင္တာမ်ားအား မထိခိုက္ေစသည့္ စိတ္က်ဆင္းမႈမ်ားအတြက္ ရည္ညႊန္းသံုးစြဲသည္။ ဤေ၀ါဟာရကို William Cullen ဆိုသူက ၁၈ ရာစုတြင္ စတင္သံုးစြဲခဲ့ၿပီး “ဇီးဂမြန္ဖ႐ြိဳက္” အေျချပဳခဲ့သည့္ “စိတ္သ႐ုပ္ခြဲ” (Psychoanalysis) ဟူသည့္ စကားလံုးကို စိတ္ပညာေက်ာင္းမ်ားတြင္ သံုးစြဲေနျခင္းအေပၚ လက္ခံျခင္းမရွိသည့္ အေနျဖင့္ သံုးစြဲခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။

DSM စာရင္းထဲတြင္ Neurosis ကို စိတ္ေရာဂါရပ္အေနျဖင့္ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပထားျခင္း မရွိေတာ့ေသာ္လည္း ၎သည္ “စြဲလန္းလြန္ျခင္း” (Obsessive-compulsive) ၊ “နာတာရွည္ ေသာက” (Chronic Anxiety) ၊ “အေၾကာက္ေရာဂါမ်ား” (Phobias) ႏွင့္ Pyromania ကဲ့သို႔ အလိုလို မီး႐ိႈ႕လိုစိတ္ ျဖစ္ေပၚေနသည့္ စိတ္ေရာဂါမ်ဳိးမ်ားႏွင့္ ဆက္ႏြယ္မႈ ရွိသည္။

ဂရိေ၀ါဟာရ ရင္းျမစ္အရ Neuron သည္ နာ့ဗ္ေၾကာ (Nerves) မ်ားကို ရည္ညႊန္းၿပီး -osis သည္ ေရာဂါ ျဖစ္သည္ကို ေထာက္ျခင္းျဖင့္ ၎သည္ စံလြဲမႈပင္ ျဖစ္သည္ဟု ယူဆႏိုင္ပါသည္။ Neurosis သည္ သိမ္ေမြ႕ေသာ နည္းအားျဖင့္ သက္ေရာက္မႈ ရွိေစသည္။ ထိခိုက္မႈ ရွိေစေသာ Neurosis ဆိုင္ရာ အေတြးမ်ားႏွင့္ အျပဳအမူမ်ားတြင္သာ ျပႆနာသည္ တည္ရွိေနပါသည္။ ပံုမွန္ေနစဥ္ဘ၀ကိုမူ ထိုခိုက္ေစျခင္း မရွိပါ။

Neurosis ကို ပံုမွန္အားျဖင့္ စိတ္သရုပ္ခြဲနည္း (Psychoanalysis) ႏွင့္ အျခားေသာ စိတ္ပညာကုထံုးမ်ားအားျဖင့္ ကုသမႈ ေပးေသာ္လည္း အျငင္းပြားစရာမ်ား ရွိေနပါသည္။ အာရံုေၾကာစနစ္ (Nervous System) ၏ စံလြဲမႈတစ္ခုအျဖစ္ အဓိပၸာယ္သတ္မွတ္ထားသည့္ Neurosis ကို တိက်စြာ ေရာဂါရွာေဖြရန္ ျဖစ္ႏိုင္ျခင္းရွိမရွိ ဟူေသာ အခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္၍ Neurosis ဆိုင္ရာ အၾကံေပးကုသသူမ်ားကို ေ၀ဖန္ေထာက္ျပျခင္းမ်ား အမ်ားအျပား ရွိေနသည္။

◄ ေတဇာ ► ဇန္န၀ါရီ (၂၁) ၂၀၁၀

Ref: Psychosis Vs. Neurosis - Definitions & Differences